* Coördinatie van het productbeleid * Productbeheerders * Juridische instrumenten * Socio-communicatieve instrumenten * Economische instrumenten * Focal point Ecolabel * Het nationale ozonplan
De dienst Productbeleid waakt erover dat producten die op de markt komen, voortdurend veiliger worden voor milieu en volksgezondheid. De milieu-impact wordt opgevolgd tijdens elke fase van de levenscyclus van een product: van ontwerp en fabricage tot en met distributie en verwijdering. Het gaat dus om een aanpak op lange termijn.
Als de federale overheid tussenkomt op het niveau van de commercialisering van een product, dan handelt ze volledig binnen haar bevoegdheid. Ook al vallen bepaalde aspecten van de levenscyclus van een product onder de gewestelijke milieubevoegdheid. Dat is bijvoorbeeld het geval voor het beheer van productie-eenheden en voor afvalverwerking. Daarom is het een belangrijke taak van de dienst Productbeleid om de initiatieven met de gewesten te coördineren. Deze coördinatie gebeurt in de stuurgroep: Duurzame productie- en consumptiepatronen van de CCIM. Indien nodig, kan dat ook gebeuren binnen de Interministeriële Conferentie Leefmilieu (ICL).
Het team van ambtenaren in deze dienst bestaat uit twee groepen:
- productexperten die alle aspecten van de producten grondig kennen;
- implementatie-experten die de verschillende juridische, socio-communicatieve en economische instrumenten beheersen.
In de praktijk behandelt de dienst elk dossier met een geïntegreerde aanpak zodat de competenties van product- en implementatie-experten elkaar aanvullen.
De dienst bestaat uit meerdere cellen:
- coördinatie van het productbeleid
- productbeheerders
- juridische instrumenten
- socio-communicatieve instrumenten
- economische instrumenten
- focal point Ecolabel
Meer en meer worden diverse experten ingeschakeld bij de uitwerking van maatregelen in het kader van het Nationaal Ozonplan en het Federaal Plan inzake Duurzame Ontwikkeling.
Coördinatie van het productbeleid
Deze cel ontwikkelt een strategie om prioriteiten en een tijdschema vast te leggen voor acties die moeten worden uitgewerkt. Dat gebeurt in samenwerking met de andere federale overheidsdiensten (FOD) en de betrokken actoren.
De productbeheerders beschikken over technische en wetenschappelijke productkennis. Zij onderzoeken de impact op het milieu (op alle niveaus). Verschillende producten werden grondig onderzocht omwille van hun milieu-invloed. Het gaat om: auto’s, elektrische en elektronische apparaten, verpakkingen en bouwmaterialen. Producten met oplosmiddelen (detergenten, verven, lijmen, cosmetica, …) worden ook gescreend, maar dan meer in het bijzonder in de context van de ozonproblematiek.
Deze instrumenten zijn bindend: ze leggen normen op. Het betreft wetten en besluiten die worden aangenomen in uitvoering van een typisch Belgisch initiatief of van Europese voorschriften. De taak van de juristen hierbij:
- controleren of de samenhang tussen de juridische teksten wordt bewaard;
- bevorderen van de omzetting in wetteksten;
- waken over de verzoenbaarheid van de federale voorschriften met die van de gewesten.
Socio-communicatieve instrumenten
Deze cel zorgt voor antwoorden op educatieve noden, voor sensibilisering, communicatie en publieksinformatie. Daarvoor gebruikt ze verschillende technieken:
- brochures en folders uitgeven;
- informatie op internet publiceren;
- evenementen organiseren;
- pedagogisch materiaal voor het onderwijs ontwikkelen;
- …
Deze sensibiliseringcampagnes richten zich ook tot de federale administraties. Het is belangrijk dat de federale staat het goede voorbeeld geeft in zijn aankooppolitiek en bij overheidsaanbestedingen met lastenboeken die volgens duidelijke milieucriteria worden opgesteld.
Voor elke productcategorie kan het DG Leefmilieu een reeks instrumenten ontwikkelen die duurzame productiemethoden en consumptiepatronen bevoordelen. Deze instrumenten zijn van economische aard: fiscaliteit (aanpassing van accijnzen in een energiecontext, aanpassing van BTW-tarieven, ecotaks, fiscale aftrekbaarheid van investeringen die rekening houden met het milieu) en toelagen (premies en subsidies). Meestal gaat het om aanmoedigingsmaatregelen. De voorbereiding en invoering van fiscale maatregelen gebeurt uiteraard in overleg met de FOD Financiën.
Een Europees ecolabel wordt toegekend aan producten die beantwoorden aan een reeks milieucriteria die zijn vastgelegd in overleg met de Europese Commissie, de Lidstaten en belangengroepen.
Elke firma met interesse voor dit keurmerk, kan een dossier indienen bij het secretariaat van het 'Belgisch Comité voor het toekennen van het Europese milieukeurmerk’. Dit comité heeft zijn zetel bij de federale administratie voor Leefmilieu. Drie Belgische producenten hebben het label al verworven, en wel in de productcategorieën ‘Bodemverbeteraars en groeimedia’, ‘Verf en vernis voor binnenhuis’ en ‘Textielproducten’.
U vindt op de Belgische markt ook geïmporteerde producten met een ecolabel, zoals tissuepapierproducten, handdoeken en washandjes, machineafwasmiddelen, … Toch moet het ecolabel geleidelijk beter bekend geraken bij verbruikers en bedrijven. Daarom heeft de cel verschillende promotiecampagnes voor het ecolabel op stapel staan.
De hittegolf in de zomer van 2003 heeft aangetoond dat ozonpieken een groot gevaar inhouden voor de volksgezondheid, vooral van bejaarden.
Dit is in essentie een opdracht voor de gewesten die bevoegd zijn voor de luchtkwaliteit. Maar het DG Leefmilieu kan ook ingrijpen op de ecologische kwaliteit van producten met een uitstoot die de ozonlaag bedreigt (auto’s, verwarmingsketels, verfproducten, …). De federale overheid kan actie voeren op terreinen als transport, mobiliteit en energie. In 2003 werd een ozonplan uitgewerkt met federale maatregelen, die worden aangevuld met ingrepen van de gewesten.