Fytosanitaire basiswetgeving van de Europese Unie

  • Verordening 2016/2031 (Verordening plantengezondheid )

Verordening (EU) 2016/2031 van het Europees Parlement en de Raad van 26 oktober 2016 betreffende beschermende maatregelen tegen plaagorganismen bij planten, tot wijziging van de Verordeningen (EU) nr. 228/2013, (EU) nr. 652/2014 en (EU) nr. 1143/2014 van het Europees Parlement en de Raad en tot intrekking van de Richtlijnen 69/464/EEG, 74/647/EEG, 93/85/EEG, 98/57/EG, 2000/29/EG, 2006/91/EG en 2007/33/EG van de Raad. Link.

 

NIEUWE EUROPESE REGLEMENTERING INZAKE PLANTENGEZONDHEID: MEER PREVENTIE, MEER BEWUSTZIJN

Sinds 12 december 2016 is er een nieuw kader voor de bescherming van onze planten, gewassen, bossen en onze leefomgeving. Het legt de spelregels vast om schadelijke organismen buiten Europa te houden en uitbraken zo snel mogelijk te bestrijden of in te perken. Deze ‘verordening plantengezondheid’, in het Engels ook aangeduid als de ‘Plant Health Law’ (PHL), vormt de basis van het plantengezondheidsbeleid in de EU.

 

Doelstellingen van de reglementering inzake plantengezondheid

De basisreglementering inzake plantengezondheid  heeft vijf grote assen:

  1. Schadelijke of plaagorganismen prioriteren aan de hand van duidelijke criteria. Alle gereguleerde organismen worden ook onderverdeeld in nieuwe en herziene lijsten, waarvoor de criteria in deze basiswetgeving zijn vastgelegd

  2. Het verstrengen van de invoerbepalingen om de insleep van plaagorganismen nog beter te voorkomen:

    • Het fytocertificaat verplicht maken voor alle planten (waaronder ook fruit, groenten, zaden, … vallen)  die in de EU worden ingevoerd,

    • De invoer van bepaalde hoog risico planten, plantaardige producten en andere materialen verbieden in afwachting van een risico analyse;

  3. Het verkeer binnen de EU veilig stellen door het plantenpaspoort te harmoniseren en de verantwoordelijkheden van de bevoegde overheden en de operatoren beter af te bakenen;

  4. De bestrijding en inperking van ziekten en plagen moderniseren

  5. De strijd tegen plaagorganismen ondersteunen door onderzoeks- en survey programma’s te co-financieren, waardeverliezen van de producenten te vergoeden.

De bestaande regels en instrumenten zijn met de nieuwe reglementering niet overboord gegooid maar net verscherpt en aan de huidige context aangepast. Bovendien worden er meer middelen in de bescherming van plantengezondheid geïnvesteerd. Door de toenemende globalisering en internationale handel is dit een absolute noodzaak.

De nieuwe regels zijn zoveel mogelijk in lijn met de International Plant Protection Convention (IPPC).

Controle en financiering apart geregeld

De controle van de plantengezondheid maakt deel uit van een overkoepelende verordening die alle controleactiviteiten in de domeinen plantengezondheid, dierengezondheid en humane en dierenvoeding regelt (Verordening (EU) 2017/625 (officiële controles)). Die harmonisering van de controleregels komt zowel het intern verkeer als de internationale handel ten goede. Ook de financiering van de strijd tegen plaagorganismen wordt in een aparte verordening geregeld.

Meer bewustzijn voor plantengezondheid bij het brede publiek

Hoewel plantengezondheid essentieel is voor onze voedselvoorziening, onze economie, onze leefomgeving, voor de biodiversiteit en zoveel meer, zijn maar weinig mensen zich van de bedreigingen bewust. Ook daar wil de reglementering inzake plantengezondheid iets aan doen. De lidstaten zullen bijvoorbeeld meer inspanningen moeten leveren om reizigers te informeren over potentieel gevaarlijke souvenirs zoals planten, voeding en zaden uit risicogebieden. Deze actie sluit naadloos aan bij de ‘één wereld, één gezondheid’ strategie.

 

De ‘verordening plantengezondheid’ is in de periode 2016-2019 op Europees niveau verder aangevuld met gedetailleerde bepalingen, die het concreet invullen en harmoniseren voor de hele Europese Unie. De belangrijkste hiervan is uitvoeringsverordening (EU) 2019/2072. Dit pakket aan wetgeving is vanaf 14 december 2019 ook effectief in werking getreden in de Europese Unie, en dus in België.

  • Uitvoeringsverordening 2019/2072

Uitvoeringsverordening (EU) 2019/2072 van de Commissie van 28 november 2019 tot vaststelling van eenvormige voorwaarden voor de uitvoering van Verordening (EU) 2016/2031 van het Europees Parlement en de Raad, wat betreft beschermende maatregelen tegen plaagorganismen bij planten, en tot intrekking van Verordening (EG) nr. 690/2008 van de Commissie en tot wijziging van Uitvoeringsverordening (EU) 2018/2019 van de Commissie. Link.
 

Lijsten van gereguleerde plaagorganismen en bijzondere fytosanitaire eisen

De Uitvoeringsverordening (EU) 2019/2072  legt de lijsten met gereguleerde organismen vast evenals de bijzondere fytosanitaire eisen voor invoer in de EU en het intracommunautair verkeer van planten, plantaardige producten en andere materialen. Sinds 14/12/2019 zijn de bijlagen van deze uitvoeringsverordening (EU) 2019/2072 rechtstreeks van toepassing in de EU.
De lijsten van belang op federaal niveau zijn:

  • Bijlage II: de lijst met EU quarantaine organismen

  • Bijlage III: de lijst van beschermde gebieden en ZP-quarantaineorganismen

  • Bijlage VI: invoerverboden in de EU voor planten, plantaardige producten en andere materialen

  • Bijlage VII: bijzondere fytosanitaire eisen bij invoer van planten, plantaardige producten en andere materialen in de EU

  • Bijlage VIII: bijzondere fytosanitaire eisen bij intracommunautair verkeer van planten, plantaardige producten en andere materialen in de EU

  • Bijlage XI:

    • Deel A: Lijst van de planten, plantaardige producten en andere materialen die een fytosanitair certificaat nodig hebben bij invoer volgens uitvoeringsverordening (EU) 2016/2031 artikel 72

    • Deel B: alle andere planten die een fytosanitair certificaat nodig hebben bij invoer in de EU volgens uitvoeringsverordening (EU) 2016/2031 artikel 73

    • Deel C: planten uitgezonderd van de eis op een fytosanitair certificaat volgens uitvoeringsverordening (EU) 2016/2031 artikel 73. Momenteel staan hier slechts 5 soorten vruchten op: banaan, doerian, kokosnoot, ananas en vijg

  • Bijlage XIII: de lijst vast van planten, plantaardige producten en andere materialen die vergezeld moeten zijn van een plantenpaspoort als ze in de EU verhandeld worden

  • Bijlage IX, X, XII, XIV: invoerverboden en eisen voor invoer in beschermde gebieden, evenals lijst van planten, plantaardige producten en andere materialen die een ZP plantenpaspoort vereisen voor bepaalde beschermde gebieden.

 Plantenpaspoorten

 

  • Bijlage XIII van Uitvoeringsverordening (EU) 2019/2072 legt de lijst vast van planten, plantaardige producten en andere materialen die vanaf 14/12/2019 vergezeld moeten zijn van een plantenpaspoort als ze in de EU (dus ook binnen België) verhandeld worden. Hierop staan ondermeer alle voor opplant bestemde planten, met uitzondering van zaden.

Er zijn uitzonderingen op deze eis voorzien voor:

  • verkeer van planten, plantaardige producten en andere materialen in grensgebieden met derde landen, in transit, bestemd voor wetenschappelijke doeleinden of in reizigersbagage;

  • voor de rechtstreekse levering van planten, plantaardige producten en andere materialen aan niet professionele eindgebruikers, waaronder hobbytuiniers, behalve in geval van internethandel (e-commerce).

Let op : in geval van internethandel (e-commerce) is er wel een plantenpaspoort vereist voor de rechtstreekse levering van planten, plantaardige producten en andere materialen aan niet professionele eindgebruikers.
Meer informatie over de veranderingen met  betrekking tot gebruik van plantenpaspoorten (model, afleveringsvoorwaarden, verplichtingen voor operatoren, …) is beschikbaar op de website van het FAVV, onder de rubriekPlantengezondheidsverordening (EU) 2016/2031
 

Herziening van Uitvoeringsverordening (EU) 2019/2072

 
De FOD volgt, in overleg met het FAVV en de gewesten, de werkzaamheden op EU- niveau op voor het verder aanpassen van deze lijsten in functie van nieuwe risico’s, recente evoluties of wetenschappelijke inzichten:

Voornaamste aanvullende wetgeving

Prioritaire quarantaine organismen

  • Uitvoeringsverordening (EU) 2019/1702 lijst de 20 EU quarantaine organismen op die als prioritair gezien worden voor de EU, overeenkomstig artikel 6(2) van Verordening (EU) 2016/2031. Op deze lijst staan ondermeer de bacterie Xylella fastidiosa en de Aziatische en Oost-Aziatische boktor.

  • Voor deze prioritaire plagen, zijn er bijkomende bepalingen van toepassing voor de lidstaten waaronder onderzoek naar het voorkomen ervan op het grondgebied van de lidstaat, opmaak van een actieplan met het oog op uitroeiing in geval van een vondst, informatiecampagne voor het publiek bij aanwezigheid op het EU grondgebied, …

 
Hoog risico planten en plantaardige producten en risico beoordeling

De invoer van een aantal hoog risico planten en plantaardige producten wordt, in afwachting van een risicobeoordeling, verboden. De lijst van planten en plantaardige producten en andere materialen waarvoor dit invoerverbod geldt vanaf 14 december 2019, bevindt zich in bijlage I van Uitvoeringsverordening (EU) 2018/2019. De procedure om een afwijking op dit invoerverbod te bekomen, via risico beoordeling, is vastgelegd in Uitvoeringsverordening (EU) 2018/2018.
Als resultaat van deze procedures is het (tijdelijk) invoerverbod regelmatig aangepast. Planten, plantaardige producten en andere materialen worden dan geschrapt uit Uitvoeringsverordening (EU) 2018/2019 . Indien nog niet gereglementeerde en potentieel schadelijke organismen worden geïdentificeerd in de risicobeoordeling van specifieke hoog risico planten worden bijkomende eisen ingesteld. Dit gebeurt door (aanpassing van) Uitvoeringsverordening (EU) 2020/1213  in afwachting van de volledige evaluatie van deze organismen en hun eventuele opname in Uitvoeringsverordening (EU) 2019/2072.

Afwijkingen op de fytosanitaire invoervoorwaarden

Afwijkingen op de fytosanitaire invoervoorwaarden kunnen toegestaan worden voor officiële test, wetenschappelijke of onderwijskundige doeleinden, proefnemingen, selectiewerkzaamheden of veredeling. Aanvullende regels zijn hiervoor vastgelegd in Gedelegeerde Verordening (EU) 2019/829
 

Belgische basiswetgeving

  • Wet van 2 april 1971 betreffende de bestrijding van voor planten en plantaardige produkten schadelijke organismen2 APRIL 1971. - Wet betreffende de bestrijding van voor planten en plantaardige produkten schadelijke organismen.  Link.

  • KB van 22 februari 2021 betreffende beschermende maatregelen tegen quarantaineorganismen bij planten en plantaardige producten en tot wijziging van diverse bepalingen inzake schadelijke organismen

22 FEBRUARI 2021. - Koninklijk besluit betreffende beschermende maatregelen tegen quarantaineorganismen bij planten en plantaardige producten en tot de wijziging van diverse bepalingen inzake schadelijke organismen. Link.
 

Dit besluit vervangt het koninklijk besluit van 10 augustus 2005 en voorziet voor de federale bevoegdheden van de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu en van het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen in aanvullende bepalingen voor de toepassing  van Verordening (EU) 2016/2031 (plantengezondheid) en Verordening (EU) 2017/625 (officiële controles).
 
Dit nieuwe besluit bevat onder meer voorschriften over het gebruik van plantenpaspoorten en fytosanitaire certificaten en ook wijzigingen en opheffing van bestaande besluiten om de federale regelgeving in overeenstemming te brengen met de nieuwe Europese plantengezondheidswetgeving en de daaraan verbonden uitvoeringshandelingen, zoals Uitvoeringsverordening (EU) 2019/2072 die de lijsten vast stelt van de EU-quarantaineorganismen en ZP-quarantaineorganismen (beschermde gebieden), evenals van de gereguleerde niet-quarantaineorganismen (RNQP’s) (gewestelijke bevoegdheid).

De toepassing van de maatregelen tegen quarantaineorganismen behoort tot de bevoegdheden van het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen.

  • Wet van 17 maart 1993 betreffende de oprichting van een Begrotingsfonds voor de produktie en de bescherming van planten en plantaardige produkten

17 MAART 1993. - Wet betreffende de oprichting van een Begrotingsfonds voor de produktie en de bescherming van planten en plantaardige produkten. Link.
 
Voor meer informatie over het Begrotingsfonds voor de produktie en de bescherming van planten en plantaardige produkten kunt u terecht op de pagina " Begrotingfonds ".
 

  • K.B. van 5 Dec. 2004 tot vaststelling van de door de aardappelproducenten verschuldigde tijdelijke crisisbijdragen voor het vergoeden van verliezen ingevolge maatregelen tegen quarantaineorganismen

5 DECEMBER 2004. - K.B.  tot vaststelling van de door de aardappelproducenten verschuldigde tijdelijke crisisbijdragen voor het vergoeden van verliezen ingevolge maatregelen tegen quarantaineorganismen. 

(Consolidatie KB 5-12-2004 ) PDF document - 291.17 KB
Voor meer informatie over het solidariteitsfonds voor aardappelproducenten kunt u terecht op de pagina " Solidariteitsfonds voor aardappelproducenten".