Aquacultuur op zee en de ontmanteling van offshore windparken gaan gepaard met heel wat mogelijkheden en uitdagingen. Voor een efficiënte ontwikkeling van het toekomstige beleid over deze activiteiten is het essentieel dat de prioriteiten en bezorgdheden van de vele belanghebbenden gehoord worden en op een open en transparante wijze worden geïntegreerd in een breed gedragen visie waarmee beleidsmakers nadien aan de slag kunnen.
 
Om hieraan tegemoet te komen lanceerde het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen in opdracht van de dienst Marien Milieu van de FOD Volksgezondheid en minister van Noordzee, Vincent Van Quickenborne, twee afzonderlijke participatieve trajecten over deze thema’s. Meer dan vijftig verschillende organisaties gingen in op dit initiatief tot interactieve samenwerking. De gedeelde kennis en ervaringen hebben geleid tot nieuwe inzichten en vormen de basis voor een gedeelde visie. Die visie werd voorgesteld tijdens een slotevent op 15 mei in Brugge.

Van links naar rechts: Nele Desplenter en Ingrid Van Aken (FOD Volksgezondheid), Vincent Van Quickenborne (minister van Noordzee), Steven Degraer en Tine Miet Van Maele (KBIN)

 Aquacultuur
 
Duurzame voedselproductie voor onze en de volgende generaties is het primaire doel van aquacultuur in het Belgisch deel van de Noordzee. Geschikte organismen zijn in de eerste plaats oesters en mosselen, maar ook wieren, wulken, sint-jakobsschelpen en andere tweekleppigen, kreeftachtigen en vis komen in aanmerking. In hoeverre het combineren van de kweek van verschillende soorten (geïntegreerde multitrofische aquacultuur) mogelijk is in onze Belgische Noordzee moet nog verder worden onderzocht.
 
Andere economische activiteiten (zoals de productie van brandstof en cosmetica, toerisme) kunnen worden verbonden aan aquacultuur en zo een rol spelen bij het wegwerken van de reststromen. Meervoudig ruimtegebruik kan het gebruik van de beperkte ruimte op onze Belgische Noordzee optimaliseren en op milieuvlak ziet men mogelijkheden om aquacultuur te combineren met natuurbehoud, natuurherstel en kustbescherming.
 
Voorwaarden
 
Basisvoorwaarden voor geschikte locaties en vormen van aquacultuur zijn de potentiële doelsoorten linken aan locaties die voldoen aan de soortspecifieke omgevingsfactoren en extractieve soorten gebruiken (wat betekent dat geen extra nutriënten of medicijnen mogen worden toegevoegd). Daarnaast mag in natuurgebieden enkel gekweekt worden in gebieden in goede staat van instandhouding en uitsluitend met inheemse soorten. De resulterende aquacultuurproducten moeten voldoen aan de gangbare voedselveiligheidseisen.
 
Bijkomende gegevens en kaartmateriaal worden verzameld om een kansenkaart voor aquacultuur in het Belgisch deel van de Noordzee op te stellen (die de mogelijkheden weergeeft voor de ontwikkeling van aquacultuur), gekoppeld aan de vooropgestelde basis- en randvoorwaarden. De ontwikkeling van een centraal monitoring- en waarschuwingssysteem en een gebundeld kennisplatform zou vele voordelen bieden. Gerichte subsidies kunnen helpen om kennishiaten aan te pakken en opportuniteiten uit te werken. Ook samenwerking en afstemming tussen de Noordzeelanden is gewenst, onder meer wat betreft het opstellen van een uniforme Europese regelgeving.
 
Ontmanteling van offshore windparken
 
De vergunningen voor het uitbaten van de reeds operationele Belgische windparken dateren van 10 tot 15 jaar geleden. De ontmanteling van de eerste generatie windturbines komt intussen in zicht. Net zoals de installatie van deze parken pionierswerk was, zal ook de afbraak ervan dat zijn. Nieuwe technologieën volgen zich razendsnel op en er ontstaan steeds weer nieuwe inzichten rond de interactie tussen windparken en biodiversiteit. Zo wordt er bijvoorbeeld gezocht naar mogelijkheden voor herbestemming en recyclage van de wieken en naar manieren om monopile funderingen in hun geheel uit de bodem te verwijderen.

 

Ontmantelingsscenario’s voor monopile, erosiebescherming en bekabeling van offshore windturbines. (Afbeelding eigendom KBIN/MARECO & Dienst Marien Milieu; creatie Hendrik Gheerardyn – Illustration & Infographics)

Hoewel er in theorie verschillende opties zijn om de infrastructuur van offshore windparken te ontmantelen stelt de meerderheid van de deelnemers aan de visievorming een volledige verwijdering van alle door de mens ingebrachte structuren (fundering, erosiebeschermingslaag en bekabeling) voorop. De natuurlijk aanwezige en gewenste fauna van dynamische zandige substraten is aangepast aan een hoge dynamiek, waardoor deze een tijdelijke verstoring als gevolg van de ontmantelingsactiviteiten goed kan weerstaan en snel kan herstellen. In de context van repowering zal opnieuw hard substraat in de vorm van een nieuw windpark worden aangeboden waardoor de extra habitat-, schuil- en rustmogelijkheden zich op korte termijn en gefaseerd zullen herstellen.
 
De windparkuitbaters maken zich zorgen of het ingenieurtechnisch wel haalbaar én betaalbaar zal zijn om een monopile volledig te verwijderen. Door op tijd de verschillende opties en hun voor- en nadelen in kaart te brengen, geven we tijd aan de betrokken publieke en private partners om zich voor te bereiden.
 
De bevindingen uit het participatieve traject bieden ook inzichten in hoe de toekomstige windparken optimaal kunnen worden ingericht, rekening houdend met de ontmantelingsfase. Voornamelijk het bevorderen van circulair gebruik van materialen biedt duurzaamheidsmogelijkheden.
 
De finale rapporten van de stakeholdertrajecten ‘Aquacultuur’ en ‘Ontmanteling van offshore windparken’ zijn beschikbaar op onze website via de rubriek ‘Noordzeepublicaties’.

Meer info in het nieuwsbericht op de website van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen.