Activiteiten van het Dagelijks Leven (ADL)

Overzicht

1. Wat zijn activiteiten van het dagelijks leven (ADL)?
2. Welke basishandelingen staan op de lijst van ADL?
3. Welke voorwaarden moeten worden voldaan? Wat zijn de voorwaarden die u moet respecteren?
4. Kan iedereen de activiteiten op de lijst uitvoeren?
5. In welke gevallen kunnen we de activiteit niet beschouwen als een activiteit van het dagelijkse leven?
6. Hoe kunnen we oordelen of de tussenkomst van een zorgverlener aangewezen is?
7. Wat moet u doen als de gezondheidstoestand van een patiënt een probleem vormt?
8. Wat is het verschil met het koninklijk besluit bekwame helpers?

1. Wat zijn activiteiten van het dagelijks leven (ADL)?

De term activiteiten van het dagelijks leven verwijst naar hulp bij essentiële activiteiten van het dagelijks leven die de persoon, vanwege zijn jonge leeftijd of een fysieke of mentale beperking, niet of niet meer zelf kan uitvoeren. Ook een niet-zorgprofessional kan deze activiteiten uitvoeren op basis van wetgeving, hoewel ze tot de zorgsector behoren.

2. Welke basishandelingen staan op de lijst van ADL?

Op het vlak van hygiëne:
•             hygiënische zorgen bij personen met beperkingen om de activiteiten van het dagelijkse leven uit te voeren
•             stomazorg bij een patiënt zonder bijbehorende diagnose: het gaat om het legen van de stoma voor de collectie van urine of ontlasting, het reinigen van de stoma, het vervangen van het zakje bij patiënten die geen verpleegkundige stomazorg meer nodig hebben.

Op het vlak van voeding:

• vocht- en voedseltoediening bij personen zonder slikstoornissen langs orale weg 

 
Op het vlak van medicatie toedienen: 

• medicatie toedienen behalve opioïden (morfine, fentanyl,...) via orale (inbegrepen inhalatie), rectale, vaginale weg, oogindruppeling, oorindruppeling, neusindruppeling, percutane weg volgens de instructies in de bijsluiter van het geneesmiddel of de instructies van de apotheker, de verpleegkundige verantwoordelijk voor algemene zorg of van de voorschrijvende arts.

Verscheidene handelingen:

• meting van de parameters behorende tot een beperkt aantal biologische functiestelsels: temperatuur, hartslag, bloeddruk, gewicht, lengte, zuurstofsaturatie, meting van glycemie door capillaire bloedafname bij diabetici
• neus, ogen en oren spoelen  
• therapeutische baden, warmte-en koudetherapie
• verwijderen van losse vreemde voorwerpen uit het oog

De lijst van deze activiteiten is beperkt. Het gaat om activiteiten die in het dagelijks leven vaak worden uitgevoerd, zoals paracetamol geven tegen hoofdpijn, een oudere buurvrouw eten geven, een oudere buurman helpen zijn voeten te wassen… In vele situaties is het uitvoeren van deze taken relatief eenvoudig en levert geen bijzonder gevaar op voor de patiënt. Daarom is het niet nodig dat ze worden uitgevoerd door een professionele zorgverlener of door een bekwame helper die een specifieke instructie of opleiding  heeft gevolgd. 

3. Welke voorwaarden moeten worden voldaan? Wat zijn de voorwaarden die u moet respecteren?

De activiteiten moeten wel degelijk beschouwd kunnen worden als activiteiten behorende tot het dagelijks leven (zie hierboven).

• U dient de menselijke waardigheid te respecteren:

  • De persoon is verplicht voorzichtig en zorgvuldig te handelen. Dit betekent ook dat u in geval van twijfel de mening vraagt van een gezondheidszorgbeoefenaar. Als contact nodig is met een gezondheidszorgbeoefenaar door een verslechtering van de gezondheidstoestand van de persoon of als een of meerdere waarschuwingscriteria optreden die een gezondheidszorgbeoefenaar heeft aangegeven, dient u aan een gezondheidszorgbeoefenaar te vragen of een niet-gezondheidszorgbeoefenaar de activiteit nog mag uitvoeren.
     

  • De persoon is onderworpen aan de regels van het gemeen recht op het vlak van het respect voor de menselijke waardigheid en de fysieke en morele integriteit van personen.

  • De persoon is verplicht om de regels over discretie en respect voor de privacy na te leven. Elke burger moet inderdaad voorzichtig zijn en geen feiten of informatie onthullen die de betrokken persoon onnodig of op een nadelige manier zou kunnen schaden. Ook hier heeft de persoon die schade lijdt als gevolg van een onthulling het recht om schadevergoeding te eisen als compensatie voor de fout.

• De activiteiten mogen enkel worden uitgevoerd mits toestemming van de begunstigde of zijn of haar wettelijke vertegenwoordiger.

• Bij de toediening van geneesmiddelen kan de arts of de verpleegkundige verantwoordelijk voor algemene zorg evalueren of er nood is aan een individueel toedieningssysteem. Een verpleegkundige verantwoordelijk voor algemene zorg, een basisverpleegkundige of een apotheker kunnen een gepersonaliseerd toedieningssysteem  klaarmaken om de inname van geneesmiddelen te controleren, therapietrouw te garanderen en regelmaat te bevorderen.
   
• De voorwaarden naleven zoals vermeld bij de afzonderlijke activiteiten.
   

4. Kan iedereen de activiteiten op de lijst uitvoeren?

Nee. Dit betekent niet dat we deze activiteiten niet langer beschouwen als gezondheidszorg of als de uitoefening van verpleegkunde. Het betekent wel dat ze niet langer tot het exclusieve domein van de verpleegkunde behoren.
Deze handelingen komen dus nog steeds voor op de lijst van verpleegkundige handelingen zoals vermeld in het koninklijk besluit van 18 juni 1990. Er kunnen nog steeds situaties zijn waarin competente en gekwalificeerde verpleegkundigen deze handelingen uitvoeren. Er is geen delegatie nodig door een arts, verpleegkundige verantwoordelijk voor algemene zorg of basisverpleegkundige voor de activiteiten van het dagelijkse leven. In de regelgeving voor bekwame helpers is dat wel nodig.
Zorginstellingen zijn niet uitgesloten van het toepassingsgebied. De huisarts of verpleegkundige kan natuurlijk altijd aanvoeren dat een competente zorgprofessional de activiteit moet uitvoeren, gezien de context.
 

5. In welke gevallen kunnen we de activiteit niet beschouwen als een activiteit van het dagelijkse leven?

Opgelet: de behandelend arts, de verpleegkundige verantwoordelijk voor algemene zorg of de basisverpleegkundige van de patiënt kunnen besluiten dat een professionele zorgverlener de activiteit dient uit te voeren vanwege de context en het doel van de uit te voeren activiteit.
Het kan in geen geval gaan om de zorg die een professionele zorgverlener dient te verlenen. Deze zorg wordt beschreven in de wet betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen, gecoördineerd op 10 mei 2015.
Bij twijfel over de uitoefening van de activiteit dient u een professionele zorgverlener te raadplegen. Als contact met een professionele zorgverlener noodzakelijk is door een verslechtering van de gezondheidstoestand van de persoon of als een of meerdere waarschuwingscriteria bereikt zijn die een zorgverlener heeft aangegeven, moet de patiënt of zijn wettelijke vertegenwoordiger aan een gekwalificeerde zorgverlener vragen of een niet-gezondheidswerker de activiteit van het dagelijkse leven nog steeds kan uitvoeren.

6. Hoe kunnen we oordelen of de tussenkomst van een zorgverlener aangewezen is?

Het is niet altijd mogelijk om een duidelijk onderscheid te maken welke activiteiten een professionele of niet-professionele zorgverlener wettelijk dient uit te voeren.
Raadpleeg uw zorgverlener als u vragen hebt. Hij of zij kan al uw vragen beantwoorden en de situatie beoordelen.

7. Wat moet u doen als de gezondheidstoestand van een patiënt een probleem vormt?

Als de gezondheidstoestand van de persoon verslechtert of als een of meerdere van de waarschuwingscriteria zich voordoen, die de zorgprofessional heeft aangegeven, dient u natuurlijk contact op te nemen met een zorgverlener. Die zal bepalen of een niet-professionele zorgverlener de activiteit nog mag uitvoeren. Voorzichtigheid en zorgvuldigheid zijn geboden. Dat is de plicht van iedere burger. Raadpleeg altijd uw zorgverlener als u vragen hebt.

8. Wat is het verschil met het koninklijk besluit bekwame helpers?

Voor activiteiten van het dagelijkse leven hoeft de persoon die de handeling uitvoert geen specifieke instructie of opleiding te krijgen. De handelingen die ze mogen uitvoeren, zijn eenvoudig.

De handelingen van een bekwame helper zijn iets technischer. Een zorgprofessional zoals de arts, verpleegkundige verantwoordelijk voor algemene zorg of basisverpleegkundige moet deze handelingen delegeren aan een bekwame helper na opleiding of op basis van een instructie.