Als hulpverlener ben je zelf je belangrijkste werkinstrument. Goed zorg dragen voor jezelf wapent je tegen stress en emotioneel moeilijke interventies. Identificeer daarom je eigen krachten en sterktes, zodat je er snel en efficiënt gebruik van kan maken op het moment dat je ze nodig hebt.

Risico op stress

Acute stress is een normale, automatische en lichamelijke reactie op een uitdagende gebeurtenis. Je hartslag stijgt, adrenaline raast door je bloed, je bloeddruk en spierspanning gaan omhoog. Je wordt sterker, sneller en zeer alert. Je lichaam maakt je klaar om snel en krachtig te reageren op de situatie. In een crisissituatie of zeer uitdagende hulpverleningssituatie kan acute stress een hulpmiddel zijn.

Wanneer je langdurig stress ervaart of wanneer stress zich opbouwt, kan dit negatieve gevolgen hebben. Bijvoorbeeld meerdere vermoeiende shiften na elkaar doen of wanneer je thuis of op het werk stress ervaart nog een vermoeiende shift erbij nemen. Dit kan je lichaam uitputten en schadelijke gevolgen hebben.

Een gestresseerde of vermoeide eerstehulpverlener heeft zijn energie nodig om voor zichzelf te zorgen. Hij/zij heeft dus weinig energie over om anderen te helpen. Om goed te functioneren als hulpverlener is het belangrijk je eigen stress- en vermoeidheidsniveaus te monitoren. Dit doe je door vooraf na te denken hoe je aan jezelf kan merken dat je stress krijgt en wat jou op zo een moment tot rust kan brengen. Net zoals iedereen stress op een andere manier voelt, heeft iedereen ook een eigen manier om te ‘ontstressen’. Ga na wat voor jou helpt om in drukte en chaos een rustpunt te vinden. Voor sommige mensen helpt het bijvoorbeeld om kleine ademhalingsoefeningen te doen die de ademhaling (en dus ook hartslag) kunnen kalmeren.


Schokkende gebeurtenissen en moeilijke interventies

Net zoals nood hebben aan medische hulp best wel schokkend kan zijn voor patiënten en omstaanders, kan het bieden van eerste hulp schokkend zijn voor hulpverleners. Bijvoorbeeld wanneer je geconfronteerd wordt met een situatie waarbij je onvoldoende kan helpen, wanneer je niet meer goed weet hoe je best handelt of wanneer een situatie persoonlijk heel dichtbij komt. We kunnen dus vooraf niet voorspellen wanneer je een gebeurtenis als schokkend ervaart.

We weten wel dat een gebeurtenis vaak schokkend ervaren wordt wanneer:

  • deze onverwachts gebeurt;
  • een onveilig gevoel geeft;
  • een verlies van controle wordt ervaren.

Vaak wordt er onterecht van uitgegaan dat je door je opleiding en ervaring niet (meer) vatbaar bent voor de emotionele impact die bepaalde interventies kunnen teweeg brengen. Maar als hulpverlener kan je het moeilijk hebben om interventies te verwerken. Vaak is het net de opeenstapeling van een aantal emotioneel moeilijke interventies die het meest schade berokkent.

Een emotioneel moeilijke interventie is elke interventie waarbij je het als hulpverlener moeilijk hebt, tijdens of erna, omdat er raakpunten zijn met je eigen privé-situatie of omdat je fysiek en emotioneel overbelast bent in je job.

Voorbeelden van schokkende gebeurtenissen en moeilijke interventies zijn bijvoorbeeld geconfronteerd worden met de dood of een ernstig letsel van een kind, een bekende, een grote groep mensen (bv. tijdens een ramp of een aanslag), geconfronteerd worden met agressie, elementen herkennen die doen denken aan je privé-situatie (kinderen van dezelfde leeftijd, dierbaren verloren op een gelijkaardige manier), een collega verliezen tijdens een interventie, …

 

Normale reacties op een abnormale gebeurtenis

Iedereen reageert anders op een schokkende gebeurtenis. We kunnen dus vooraf niet voorspellen wanneer je een gebeurtenis als schokkend ervaart of wanneer een interventie emotioneel zwaarder zal wegen.

Na een moeilijke interventie is het volkomen normaal dat je lichaam en geest op een bepaalde manier reageren. Bij de ene persoon duren de reacties maar kort en zijn ze nauwelijks waarneembaar, anderen reageren zeer hevig, tonen langere reacties, ...

Welke reacties je ook ervaart, onthoud vooral dat het allemaal normale reacties zijn op een abnormale gebeurtenis. Zelfs al herken je jezelf niet en treden er reacties op die heel ongewoon voor jou zijn. Soms merk je pas reacties van je lichaam na een opeenstapeling van meerdere moeilijke interventies. Die ene interventie is dan de spreekwoordelijke druppel die de emmer doet overlopen.

Mogelijke psychische en lichamelijke reacties na het meemaken van een emotioneel moeilijke interventie of schokkende gebeurtenis vind je in een checklist.