In januari lanceerde de Europese Commissie een strategie tegen plastic afval. Daarin doet ze uit de doeken wat nodig is om plastic een rol te geven in de “circulaire economie”, waar grondstoffen steeds opnieuw gebruikt worden. Op 18 april organiseerden de Belgische overheden een bijeenkomst voor alle stakeholders, om na te gaan welke elementen in deze strategie nog beter kunnen en hoe België zich binnenkort kan positioneren in de komende Europese debatten over dit thema.  

Preventie

De Belgische overheden zijn verheugd om te zien dat de Commissie deze ambitieuze strategie presenteert om het probleem van kunststof afval aan te pakken.

De strategie gaat uit van de volledige levenscyclus van het materiaal en stelt zowel maatregelen voor bij het ontwerp, gebruik als de afvalfase van producten. België stelt dat er nog meer nadruk kan komen op preventie: het gebruik van kunststof vermijden, is altijd beter dan een goede recyclage organiseren.

Aandacht voor alle betrokken sectoren

Hoewel duidelijk is dat verpakkingen een erg grote impact hebben, mag de strategie zich hier niet te eenzijdig op richten. Ook andere producten kunnen profiteren van een (al dan niet wettelijk) kader. Eén van de uitdagingen voor deze strategie wordt het coördineren van alle betrokkenen. Het gaat hier immers niet over een klassiek, beperkt milieuprobleem. Ook allerlei minder voor de hand liggende economische actoren zoals de visserij, de landbouw of de toeristische sector zijn betrokken, naast de kunststofproducerende en –verwerkende industrie, de sorteer- en recyclagecentra en vele anderen. Sommige betrokkenen zijn zich mogelijk nog niet bewust van de grote rol die zij kunnen spelen in dit verhaal.

Innovatie

België steunt ook sterk de mogelijkheden tot innovatie in de recyclagesector. Allereerst kan beter sorteren zorgen voor kwaliteitsvol gerecycleerde materiaalstromen. Ook chemische recyclage, een proces dat nu nog in de kinderschoenen staat, is veelbelovend. Dit kan ons toestaan om additieven en ongewenste (soms gevaarlijke) stoffen uit de kunststof te verwijderen. Zo kunnen we werken aan niet-toxische materiaalstromen.

Biomaterialen

Voor de “bio-plastics” – zowel de bio-gebaseerde, biologisch afbreekbare als composteerbare plastics– moet steeds gekeken worden naar de toepassing van het materiaal. In bepaalde producten kunnen deze materialen zeker een meerwaarde bieden, maar ook hier moet gekeken worden naar de milieu-impact: is een vervanging wel degelijk een verbetering? In sommige gevallen kan het bijvoorbeeld interessant zijn om composteerbare producten te gebruiken, maar deze vormen vaak ook een hindernis tijdens het recyclageproces. Bij biodegradatie “verlies” je bovendien je materiaal, wat bij recyclage niet het geval is. De voor- en nadelen moeten dus goed tegen elkaar afgewogen worden.

In België bestaat reeds enkele jaren wetgeving die het op de markt brengen van biodegradeerbare, composteerbare en thuis composteerbare producten regelt: zij moeten aan strikte regels voldoen en bewijzen ook daadwerkelijk hun belofte na te komen. Deze wetgeving kan als voorbeeld dienen voor Europese normering, die de Commissie wil opstellen.

Microplastics

De Europese Commissie wil ook moedwillig toegevoegde microplastics verbieden, net zoals de zogenaamde “oxo-degradeerbare” kunststoffen. Deze laatste vallen snel uit elkaar in onzichtbare microplastics en vormen dus geen oplossing voor het zwerfvuilprobleem. België steunt dan ook een verbod op deze materialen. Begin 2018 sloot minister Marghem een sectoraal akkoord met de cosmeticasector over het vrijwillig uitfaseren van het gebruik van microplastics. Aangezien oxo-degradeerbare kunststoffen niet kunnen bewijzen dat ze volledig biodegraderen, is ook het gebruik van deze stof al verboden in België.

https://www.health.belgium.be/nl/news/sectorakkoord-voor-minder-microplastics

Verbod op kunststof wegwerpproducten

Binnenkort zal de Commissie een wetgevend voorstel doen over een verbod op bepaalde kunststof wegwerpproducten. België kan een dergelijk verbod steunen, als duidelijk aangetoond kan worden dat er alternatieven bestaan waarvan de milieu-impact minder zwaar is. Als de milieu-impact voornamelijk veroorzaakt wordt door het gedrag van de consument (zwerfvuil, veel “on the go” verpakkingen, …), is het soms beter om daarop te focussen. Een alternatief materiaal lost het gedragsprobleem immers niet op.

Sensibilisatie consument

Meer en meer recycleren, zonder deze gerecycleerde grondstoffen uiteindelijk ook daadwerkelijk te gebruiken, heeft geen nut. Daarom wil België ook aandacht vragen voor de mogelijke afkeer voor het gebruik van gerecycleerd plastic. Veel producenten durven deze niet te gebruiken uit angst voor de reactie van de consument. Het is dus van belang om de consumenten te overtuigen dat gerecycleerd plastic perfect veilig, even kwalitatief en veel milieuvriendelijker is. Als de vraag van consumenten om gerecycleerde producten stijgt, zullen ook de producenten volgen.

Interessante links

De Plastic Strategy van de Europese Commissie: http://ec.europa.eu/environment/circular-economy/index_en.htm

De houding van de Europeanen tegen plastic afval (en andere milieuproblemen): http://ec.europa.eu/commfrontoffice/publicopinion/index.cfm/Survey/getSurveyDetail/instruments/SPECIAL/surveyKy/2156

De documenten en planning van het Europees Parlement: http://www.europarl.europa.eu/oeil/popups/ficheprocedure.do?lang=&reference=2018/2035(INI)