De invoer van hout dat gekapt werd in Myanmar kan tot op vandaag nog altijd quasi onmogelijk gebeuren conform de eisen van de Europese Houtverordening (EU) nr. 995/2010 (beter bekend als EUTR). Dit zal waarschijnlijk ook in de nabije toekomst nog het geval zijn. De FOD VVVL voelt zich in deze context genoodzaakt om actie te ondernemen en het plaatsen van risicovol hout uit Myanmar op de Belgische markt te voorkomen.
In mei 2017 stuurde Fedustria in opdracht FOD Volksgezondheid al een persbericht over de grote risico's en uitdagingen die verbonden zijn aan hout afkomstig uit Myanmar en ook enkele importeurs van Birmese teak werden hier door ons per brief op gewezen (zie bijlage 1). Hoewel de situatie in Myanmar in gunstige zin evolueert en de autoriteiten tal van maatregelen afkondigden en hun bereidheid tot verandering uitvoerig hebben getoond (o.a. interesseverklaring in FLEGT, PEFC-project, toegang van derden tot bossen, enz. is het voor houtimporteurs die Myanmarees hout verhandelen nog altijd uiterst moeilijk om het risico op illegaal hout tot een verwaarloosbaar niveau terug te dringen.
Zolang de situatie in Myanmar niet substantieel is verbeterd, zullen houtproducten afkomstig uit Myanmar daarom voortaan bij invoer tijdelijk in bezit worden genomen, zoals daartoe de mogelijkheid voorzien wordt in art 1651 van de Wet van 21 december 1998 betreffende de productnormen ter bevordering van duurzame productie- en consumptiepatronen en ter bescherming van het leefmilieu, de volksgezondheid en de werknemers. Eens een houtproduct tijdelijk in bezit is genomen, zal de betrokken operator 1 maand de tijd krijgen om de legaliteit ervan aan te tonen. Indien de operator er niet in slaagt om de legaliteit aan te tonen binnen het voorziene tijdsbestek, zullen de producten definitief in beslag genomen worden of zal geëist worden om de producten terug van de markt te nemen.
Dat heeft te maken met de specifieke situatie in Myanmar, waar enkel de Myanmar Timber Enterprise (MTE) toelating heeft om gekapt hout op de markt te brengen. De lokale wetgeving biedt dus maar 1 legale weg om hout in Myanmar aan te kopen.
Diverse bronnen geven aan dat illegale kap in Myanmar de voorbije decennia onder het militaire regime een zeer wijdverbreid probleem was: een hoge graad van corruptie, houtkap zonder vergunning, niet naleven van kapcondities waarbij er massaal teveel (overschrijding Annual Allowable Cut) en te kleine bomen werden gekapt, geen correcte markering tijdens kap/transport, schending van de (sociale) rechten van de lokale bevolking. Bovendien werd en wordt het land verdeeld door tal van gewapende conflicten en kwam het merendeel van het hout uit regio's die niet of maar ten dele onder controle vielen van het centrale bestuur.
Na de politieke omwenteling in 2013 is de situatie wel geleidelijk aan verbeterd en nam Myanmar maatregelen om de illegale houtkap in te dijken. In 2014 kondigde het land een ban af op de export van stammen. In 2016 volgde een nationaal kapverbod van een jaar tot eind maart 2017 (en 10-jarig verbod voor regio Pegu Yoma).
Het bovenstaande in acht genomen (corruptie, sterke ontbossingsgraad, gewapende conflicten…) is het risico op illegaliteit bij hout uit Myanmar onmogelijk als verwaarloosbaar te beschouwen. Volgens de EUTR moeten operatoren dan bij de toepassing van hun stelsel van zorgvuldigheidseisen, naast voldoen aan de vereisten inzake toegang tot informatie, ook gepaste risico beperkende maatregelen treffen om het risico te minimaliseren.
Tijdens inspecties begin 2017 stelde de FOD Volksgezondheid vast dat de risico beperkende maatregelen van de invoerders ontoereikend waren. Tijdens nieuwe controles eind 2017-begin 2018 bleek evenwel dat sommige operatoren diverse (bijkomende) risicobeperkende maatregelen hadden genomen, maar desondanks het risico niet adequaat konden verminderen.
In andere EU-landen kwam men tot gelijkaardige vaststellingen en conclusies en tot dusver werd in geen enkele lidstaat Myanmar-hout op de markt gebracht dat conform is met de EUTR (zie bijlage 3: notulen van FLEGT/EUTR expert group). Het blijft uiterst moeilijk om het stelsel van zorgvuldigheidseisen volledig toe te passen in Myanmar, vooral voor de periode van voor het in 2016 ingestelde kapverbod (bv, retroactief aantonen dat hout gekapt werd in overeenstemming met de geldende bosbeheerplannen, zonder overschrijding Annual Allowable Cut is praktisch moeilijk haalbaar).
De Myanmarese overheid kondigde tijdens de FLEGT/Expcrt Group Meeting van 19 juni 2018 bijkomende maatregelen aan om het bosbeheersystem en de handhaving te verbeteren en de toeleveringsketen transparanter en geloofwaardiger Ic maken (zie ook bijlage 2). Publicatie van deze bijkomende maatregelen zal volgen in een Chain of Custody (COC) dossier. Dit COC-dossier moet de operatoren kunnen helpen bij de toepassing van hun stelsel van zorgvuldigheidseisen voor hout dat gekapt werd tijdens het seizoen 2017, waarvan de export ten vroegste eind dit jaar wordt verwacht. Uiteraard op voorwaarde dat de hervormingen ook daadwerkelijk worden doorgevoerd (bv. onafhankelijk controle door derde partijen conform de richtlijnen van EUTR). Dit nieuwe systeem zal in principe niet van toepassing zijn op hout dat voordien werd gekapt.