11 juli is Benzo Awareness Day. Wereldwijd wordt er dan even stilgestaan bij het hoge gebruik van slaap- en kalmeermiddelen in westerse landen. Ook België behoort tot de koplopers. 

Volgens de Gezondheidsenquête 2018 van Sciensano heeft 12% van de geïnterviewden minstens één slaap- of kalmeermiddel uit de groep van de benzodiazepines en Z- producten genomen in de twee weken voorafgaand aan het interview. Tijdens COVID-19-pandemie in 2020 klom dit gebruik naar 18 % van de bevolking (1). Het gebruik is het hoogst bij vrouwen van 75 jaar of ouder; in 2018 gaf 34 % van de vrouwen in deze leeftijdscategorie aan deze geneesmiddelen te gebruiken.
 
Toch lijkt er een kentering aan de gang te zijn. Waar er in 2016 dagelijks nog 1,26 miljoen unitaire dosissen van slaap- en kalmeermiddelen afgeleverd werden in openbare apotheken in België, daalde dit naar 1,14 miljoen in 2020 (2).

Effecten
Het gebruik van deze ‘(in)slapertjes’ zijn niet zonder risico. Deze medicijnen kunnen nuttig zijn in bepaalde gevallen, in een minimale dosis en gedurende een beperkte periode. Maar benzodiazepines leiden tot gewenning en zelfs afhankelijkheid vanaf ongeveer twee weken gebruik. Ze hebben ook verschillende nevenwerkingen, zoals een verhoogd risico op vallen, geheugen- en concentratieproblemen, verwardheid, sufheid, …  Het is dus belangrijk om, van bij het begin van de diagnose, de voorkeur te geven aan niet-medicamenteuze oplossingen die efficiënter zijn op lange termijn : een gezond voedingspatroon, zich ontspannen, regelmatige fysieke activiteit, specifieke begeleiding, …

Chronisch gebruik
De meerderheid van patiënten melden een te lang gebruik, zo blijkt uit een recente studie van het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (3). De meeste patiënten gebruiken slaapmiddelen langer dan een jaar. Meer dan één op de drie patiënten vertonen tekenen van psychologische afhankelijkheid van de behandeling. Uit de bevraging bleek echter ook dat de meeste patiënten voorstander zijn om de behandeling te stoppen.

Artsen en apothekers staan op de eerste lijn
De artsen en apothekers spelen een cruciale rol in het sensibiliseren, informeren, motiveren en begeleiden van patiënten met slaapproblemen, klachten over angst en stress, of die afhankelijk zijn geworden van deze medicatie.  
De FOD Volksgezondheid biedt verschillende instrumenten aan om hen hierin te ondersteunen.

  • De website www.slaapenkalmeermiddelen-hulpmiddelenboek.be bevat talrijke adviezen en praktische tools voor huisartsen en apothekers.

  • Daarnaast zijn er praktische fiches voor de artsen met zeer beknopte tips over de begeleiding van patiënten naar alternatieven voor benzodiazepines, en wat te doen met een patiënt die afhankelijk is. Ook zijn er brochures beschikbaar gericht aan de patiënt. De praktische fiches en brochures zijn gratis te bestellen via benzo@health.fgov.be.

  • De geaccrediteerde e-learningmodule “Het Benzoconsult” richt zich vooral naar artsen en werd ontwikkeld  om zijn/haar vaardigheden te versterken die nodig zijn voor de behandeling van angst, stress en slaapproblemen.

 Meer informatie op www.slaapenkalmeermiddelen.be.
 

  1. Bron: Tweede COVID-19 gezondheidsenquête: eerste resultaten. Brussel, België;  Depotnummer: D/2020/14.440/51. Beschikbaar op: https://doi.org/10.25608/kd4x-0m92
  2. Bron: APB Statistics, cijfers 2020
  3. Bron: https://www.fagg-afmps.be/nl/news/bevraging_over_geneesmiddelen_tegen_slaapstoornissen_legt_de_noodzaak_voor_een_betere_medische