Biociden worden gebruikt om schadelijke organismen te bestrijden door ze af te schrikken, onschadelijk te maken of te vernietigen.
Ze worden op verschillende dragers toegepast (ontsmettingsmiddel voor vloeren of wc's, houtbeschermingsmiddelen, …) of worden gebruikt tegen levende organismen (muizengif, muggenwerende middelen, schimmelwerende middelen, ...) uitgezonderd de planten.
Producten voor het behandelen van planten (zoals insecticiden, fungiciden, herbiciden) behoren namelijk tot de fytofarmaceutische producten, die een aparte categorie binnen de chemische producten vormen.
Door hun eigenschappen vormen alle biociden een min of meer beduidend risico voor de gezondheid of voor het milieu.
Daarom is een vergunning, een kennisgeving of een registratie vereist voor de verkoop en het gebruik van biociden. Deze voorwaarden zijn vastgelegd in de wetgeving en worden verder gespecifieerd in de toelatingsakten.
Biociden moeten ook voldoen aan strenge normen inzake klassering, verpakking, etikettering en reclame.
De Federale Milieu-Inspectie controleert of het op de markt aanbieden van biociden en hun gebruik stroken met wat in de toelatingsakten is vastgelegd.
Bij de controles wordt meer bepaald nagegaan:
- of verkopers de toelating hebben om het biocide te verkopen
- of professionele gebruikers die biocides in hun bezit hebben geregistreerd zijn
- of biociden wel degelijk de werkzame stoffen bevatten die in de toelatingsakte vermeld staan
- of de regels voor de opslag en traceerbaarheid van de biociden nageleefd worden
- of de documenten van een biocide alle verplichte gegevens bevatten, bijvoorbeeld op de facturen
- of de regels inzake etikettering, verpakking en vermeldingen op reclamedragers worden nageleefd.
Deze controles omvatten ook artikelen die met biociden behandeld zijn, bijvoorbeeld kleding die tegen muggen behandeld is, schoenen met een anti-bacteriële behandeling of matrassen met een anti-stofmijtbehandeling.
De in België verkochte biociden worden gecontroleerd in de verkooppunten en bij de professionele gebruikers.
Controlecampagnes voor biociden
Naast de routinecontroles voeren de biocidecontroleurs specifieke controlecampagnes uit.
In de eerste maanden van 2021 zijn er extra controles uitgevoerd op inbreuken op de biociden-wetgeving.
In 2020, sinds het begin van de pandemie in België is de vraag naar ontsmettingsmiddelen en hydroalcoholische gels door het plafond gegaan. Om het tekort van deze producten op de Belgische markt op te vangen heeft de cel Biociden van de FOD Volksgezondheid 430 tijdelijke toelatingen voor nieuwe gels en ontsmettingsmiddelen toegekend in het eerste semester van 2020. Deze tijdelijke toelatingen zijn vervolgens weer opgeheven. De biocideproducten zijn efficiënte middelen in de strijd tegen het coronavirus. Door hun samenstelling kunnen ze echter schadelijk zijn voor gezondheid en milieu. Vanwege deze risico's en het stijgend aantal meldingen van illegale producten op de Belgische markt hebben de inspecteurs van de FOD Volksgezondheid een grootscheepse controlecampagne gevoerd. Er werd een duidelijke stijging van illegale desinfecterende middelen voor de handen, hydroalcoholische gels en ontsmettingsmiddelen voor oppervlakken vastgesteld en bijgevolg werd de druk van de controles sterk opgevoerd.
In totaal werden 735 onderzoeken en controles uitgevoerd gespreid over twee periodes (zie onderstaande tabel). Tijdens de eerste controleperiode werd er ruim gecommuniceerd over de regelgeving op biociden om de nieuwe producenten te informeren, zodat ze hun nieuwe producten snel in regel konden brengen. De milieu-inspectie van de FOD Volksgezondheid voerde controles uit op de online en fysieke verkoop van ontsmettende reinigingsmiddelen en hydroalcoholische gels. Producenten en grootwarenhuizen, winkels, apothekers, en ook specifieke gebruikers zoals scholen werden gecontroleerd. Tijdens die controles onderzochten de inspecteurs de samenstelling van de producten, of de producten een toelating hadden voor verkoop in België en of de etikettering en het gebruik van die producten in regel was. Ondanks een hoog aantal vastgestelde overtredingen in het eerste semester, nam dit aantal nog toe in de tweede controleperiode en steeg van 43 % naar 58 % in weerwil van de inspanningen voor de communicatie. Het ontbreken van een toelating blijft de meest voorkomende overtreding.
| Periode | Plaats van controle | Totaal | Overtredingen | Conform | Percentage overtredingen |
| 09/03 - 30/06/2020 | producenten, verkopers, e-commerce | 321 | 139 | 182 | 43% |
| 01/07 - 31/12/2020 | producenten, verkopers, e-commerce | 338 | 197 | 141 | 58% |
| 01/07 - 31/12/2020 | School | 30 | 8 | 22 | 26% |
| 01/07 - 31/12/2020 | import (douane) | 16 | 10 | 6 | 62% |
In 2019 hadden de controles betrekking op de biociden tegen de legionellabacterie en op de biociden gebruikt in ziekenhuizen. Kleding behandeld met biociden werd ook gecontroleerd. Er werden eveneens controles uitgevoerd op de gewasbeschermingsmiddelen die de tuinbouwers gebruiken en verkopen. De controleurs hebben ook de gebruikers van biociden voor desinfectie, ratten- en insectenbestrijding bezocht. De campagne op verkoop via e-commerce die startte in 2018 werd verder gezet in 2019.
In 2018 werden de fytolicenties aan niet-professionele gebruikers gecontroleerd. Biociden in het gesloten, professionele circuit (verkopers en erkende gebruikers) werden ook gecontroleerd en er werden analyses uitgevoerd op desinfecterende biociden. Er werden daarnaast controles uitgevoerd op e-commerce (online verkoop) van biociden en gewasbeschermingsmiddelen. De in 2017 gestarte controlecampagne van biociden voor de productie van drinkwater werd ook voortgezet.
De controles hadden in 2017 onder meer betrekking op uiteenlopende thema's als algenbestrijding, biociden in kinderdagverblijven en bij de productie van drinkwater, insecticiden en insectenwerende middelen voor de sector van het paardrijden.