Met « genetische rijkdommen » wordt bedoeld alle materiaal van plantaardige, dierlijke, microbiële of andere oorsprong dat functionele eenheden van de erfelijkheid bevat en dat van feitelijke of potentiële waarde is (Art.2 BDV, 1992). Deze rijkdommen staan centraal bij belangrijke economische uitdagingen. Om de toegang tot die genetische rijkdommen mogelijk te maken, is de uitwerking van een wettelijk kader vereist, waarbij de landen van oorsprong worden beschermd en betrokken bij het gebruik dat van hun rijkdommen wordt gemaakt.
De genetische rijkdommen maken deel uit van de zogenaamde « bevoorradingsdiensten » onder de ecosysteemdiensten, net zoals de houtbronnen, landbouwproducten of de vezels (katoen, zijde,…). Helaas is, volgens het rapport van de Verenigde Naties over de millennium ecosysteembeoordeling (2005), nagenoeg de helft van de bestudeerde bevoorradingsdiensten (waaronder de genetische rijkdommen) aangetast of niet op duurzame wijze gebruikt.
Genetische rijkdommen en economische uitdagingen
Nochtans worden deze genetische rijkdommen, die voortspruiten uit de biodiversiteit, steeds waardevoller en staan ze centraal bij cruciale economische uitdagingen. Ze vormen in feite de basis voor de ontwikkeling van producten in tal van domeinen zoals landbouw en de voedingsmiddelensector, biotechnologie, farmacie en de drogisterij, tuinbouw of cosmetica.
Bedrijven over de hele wereld maken gebruik van de genetische rijkdommen en de traditionele kennis van inheemse en lokale gemeenschappen om nieuwe producten te ontwikkelen. Laboratoriumonderzoek kan, op termijn, ten goede komen aan de hele wereldbevolking (bijvoorbeeld bij de ontwikkeling van een geneesmiddel of een vaccin).
Het protocol van Nagoya
Bijna twee decennia na de goedkeuring van het verdrag inzake de biologische diversiteit (BDV - 1992), dat drie belangrijke doelstellingen nastreeft (instandhouding, duurzaam gebruik en toegang tot en verdeling van de voordelen (TVV) van de biodiversiteit), heeft de internationale gemeenschap eind oktober 2010 een specifiek protocol goedgekeurd : het protocol van Nagoya inzake de toegang tot de genetische rijkdommen en de billijke en evenwichtige verdeling van de voordelen die voortvloeien uit het gebruik ervan.
Dit protocol draagt aanzienlijk bij tot de verwezenlijking van de derde doelstelling van het BDV omdat het voorziet in een transparant wettelijk kader voor zowel de leveranciers als de gebruikers van de genetische rijkdommen. Op termijn zal het ook bijdragen tot het oplossen van de problemen omtrent biopiraterij, waarvan sommige bedrijven wel eens worden beschuldigd omdat ze nieuwe producten willen ontwikkelen zonder het land van oorsprong of de houders van de traditionele kennis er bij te betrekken.