Orthoptist en optometrist

De orthoptist en optometrist zijn paramedische beroepsbeoefenaars in de oogzorg die stoornissen aan het oog en het visueel systeem onderzoeken en behandelen.

De orthoptist richt zich hoofdzakelijk tot de kinderpopulatie voor het opvolgen van stoornissen in de ontwikkeling en de samenwerking van beide ogen én tot volwassenen met manifeste stoornissen van het binoculair zien en oogmotiliteitsproblemen. (bv in kader van neuro oftalmologische aandoeningen).
Bepaalde onderzoeken mogen autonoom worden uitgevoerd (indien de patiënt voorafgaandelijke binnen de een bepaalde periode is gezien door een oftalmoloog) terwijl andere onderzoeken een oftalmologisch voorschrift vereisen van een oogarts en in sommige gevallen van een andere arts-specialist zoals een (kinder)neuroloog of een neus-keel-oorarts.

De optometrist concentreert zich op de optische problematiek van het oog zelf (zoals refractieafwijking: myopie, hypermetropie en/of het opsporen van astigmatisme) om tot een aangepaste bril of lenscorrectie te komen. Hij/zij evalueert het binoculaire zien en bij een eventuele afwijking verwijst men door naar de oogarts.
Bepaalde onderzoeken mogen autonoom worden uitgevoerd (indien de patiënt voorafgaandelijk binnen de een periode werd gezien door een oftalmoloog voor personen tussen 16 en 45 jaar) terwijl andere onderzoeken  een eerste gedetailleerd medisch voorschrift vereisen van een oftalmoloog. 

De orthoptist en optometrist werken in een oogartsenpraktijk, in een ziekenhuis of in de eerste lijn. Deze zorgverleners handelen in nauwe samenwerking met elkaar, de oogarts of maakt deel uit van een multidisciplinair team in de visuele revalidatie. 

De orthoptist en optometrist moeten beschikken over een diploma van een opleiding hoger onderwijs van minimaal 180 ECTS studiepunten waarvan het opleidingsprogramma voldoet aan de vereisten die opgesomd worden in artikel 3 van het Koninklijk besluit van 7 oktober 2022. Hierin wordt onder andere vermeld welke theoretische en praktische opleidingsonderdelen er aan bod moeten komen tijdens de opleiding tot orthoptist en optometrist. 

Als uw opleiding niet voldoet aan de meest recente kwalificatievereisten zoals omschreven in het Koninklijk besluit van 7 oktober 2022, is het mogelijk dat u een beroep kan doen op één van de overgangsmaatregelen. Lees de vraag hieronder : welke veranderingen zijn er in 2023 in deze beroepen doorgevoerd?

Als u voldoet aan deze minimale kwalificatievereisten komt u in aanmerking voor een erkenning en een visum van orthoptist en/of optometrist. Na het ontvangen van uw erkenning en visum moet u uw beroepskennis en -vaardigheden onderhouden en bijwerken via een bijscholing van ten minste 15 uren per jaar.

De Federale Overheid is bevoegd om de minimale kwalificatievereisten voor de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen te bepalen. De Gemeenschappen zijn bevoegd voor de interpretatie van deze minimale kwalificatievereisten en voor de organisatie van het onderwijs. U vindt meer informatie op hun website:

• Onderwijs in de Vlaamse Gemeenschap
• Onderwijs in de Franse Gemeenschap
• Onderwijs in de Duitstalige Gemeenschap

Op  9 februari 2023 werd een nieuw Koninklijk besluit betreffende de beroepen orthoptist en optometrist gepubliceerd. Er werden zowel wijzigingen aangebracht aan de bevoegdheden van het beroep als aan de minimale kwalificatievereisten om het beroep te mogen uitoefenen. Er wordt ook voorzien in overgangsmaatregelen. 

De voornaamste wijzigingen aan de bevoegdheden zijn de volgende:

• Oogzorg wordt nu verleend door twee soorten paramedici: orthoptisten en optometristen.
• De orthoptist richt zich op kinderen om ontwikkelings- en coördinatiestoornissen van beide ogen te controleren, en op volwassenen met duidelijke binoculaire visusstoornissen en oogmotiliteitsproblemen (bv. neuro-oftalmologische stoornissen).
• De optometrist richt zich op de optische problemen van het oog zelf (refractiefout: bijziendheid, verziendheid en/of astigmatisme) om een passende corrigerende bril of lenzen aan te bieden. Hij beoordeelt het binoculair zicht en verwijst bij afwijkingen naar de oogarts.

De belangrijkste wijzigingen aan de minimale kwalificatievereisten zijn de volgende:

• De vereisten voor de theoretische en praktische opleiding zijn aangepast aan de gewijzigde bevoegdheden en werden gemoderniseerd.
• Het aantal uren bijscholing dat de orthoptisten en optometristen moeten volgen, wordt vastgelegd op minimaal 15 uren per jaar.  

Tenslotte worden de volgende overgangsmaatregelen ingevoerd:

• De erkenning voor het beroep van orthoptist wordt ambtshalve (automatisch) verleend aan de personen die op de datum van inwerkingtreding van dit besluit krachtens het koninklijk besluit van 7 juli 2017 erkend zijn voor het beroep van orthoptist.
• De personen die uiterlijk vóór 22 april 2019 een opleiding tot orthoptist hadden aangevat, zoals beschreven in artikel 3, 1°, van het koninklijk besluit van 7 juli 2017 en die voldoen aan de opleidings- en stagevoorwaarden beschreven in datzelfde artikel, worden gelijkgesteld met de personen die voldoen aan de kwalificatievereisten bedoeld in artikel 3 van het koninklijk besluit van 7 oktober 2022. Aan deze personen wordt op hun verzoek een erkenning toegekend voor het beroep van orthoptist. Deze aanvraag dient te gebeuren binnen de drie jaar na de inwerkingtreding van dit besluit.
• De erkenning van optometrist wordt op hun verzoek toegekend aan de personen die houder zijn van een graduaat of bachelor diploma in het domein van de oogzorg dat een opleiding bekroont waarvan het niveau, maar niet de volledige theoretische en praktische opleiding en stages, overeenstemt met de in artikel 3, §2 van het KB van 7 oktober 2022, bedoelde opleiding.
• De personen die op de datum van inwerkingtreding van dit besluit van 7 oktober 2022 gedurende ten minste drie jaar ononderbroken en permanent bepaalde technische prestaties en/of bepaalde toevertrouwde handelingen hebben verricht, te bewijzen met het  portfolio bedoeld in artikel 8 van de wet van 22 april 2019 inzake de kwaliteitsvolle praktijkvoering in de gezondheidszorg, kunnen een aanvraag tot erkenning voor het beroep van orthoptist en/of orthoptist verzoeken, om dezelfde technische prestaties en/of dezelfde toevertrouwde handelingen te mogen blijven verrichten onder dezelfde voorwaarden als beoefenaars van het beroep.
• De personen die een erkenning als orthoptist-optometrist hebben verkregen op grond van het koninklijk besluit van 27 februari 2019 kunnen om een erkenning verzoeken voor het beroep van orthoptist en/of optometrist. De bevoegde erkenningscommissie kan eisen dat met succes een aanvullende opleiding wordt gevolgd in een door de bevoegde autoriteit opgerichte, gesubsidieerde of erkende instelling. 
• De personen die uiterlijk tussen 22 april 2019 en de inwerkingtreding van dit besluit van 7 oktober 2022 een opleiding, zoals beschreven in artikel 3 van het koninklijk besluit van 27 februari 2019 betreffende het beroep van orthoptist-optometrist, hadden aangevat en geslaagd zijn voor deze opleiding uiterlijk drie jaar na de inwerkingtreding van dit besluit worden op hun verzoek een erkenning toegekend voor het beroep van orthoptist en/of optometrist.  

Het is mogelijk om vanaf 1 mei 2023 een erkenning aan te vragen bij de daartoe bevoegde gemeenschap.
De aanvragen tot erkenningen op basis van deze overgangsmaatregelen moeten uiterlijk drie jaar na de inwerkingtreding van het KB van 7 oktober 2022 worden ingediend.

Hier vindt u de lijst van personen die over een visum beschikken voor het uitoefenen van (een deel van) het beroep van orthoptist en/of optometrist.

In de lijst wordt met een sterretje (*) aangeduid welke personen over een derogatie beschikken. Deze personen beschikken over een beperkt visum waarmee ze slechts één of meerdere prestaties en/of handelingen van het desbetreffend paramedisch beroep mogen. Als u wilt weten over welke prestaties of handelingen het precies gaat, kan u de beroepsbeoefenaar om meer informatie vragen.

Nadat u een erkenning of een derogatie hebt ontvangen van één van de Gemeenschappen, ontvangt u automatisch uw visum van de FOD Volksgezondheid. U hoeft dus zelf geen stappen te ondernemen naar ons toe: het is de desbetreffende Gemeenschap die uw dossier opvolgt. 

U heeft voortaan ook zelf toegang tot uw visum op ons downloadportaal van zodra dit werd toegekend. U kunt het op ieder moment eenvoudig downloaden met uw elektronische identiteitskaart (eID) of met de app “Itsme”.

Indien u over een buitenlands diploma beschikt, dient u wel een visum aan te vragen om in België te mogen werken. U volgt dan deze procedure.

De Gemeenschappen kennen de erkenningen en de derogaties toe:

• Voor Nederlandstalige dossiers kunt u terecht bij de Vlaamse Gemeenschap
• Voor Franstalige dossiers kunt u terecht bij de Franse Gemeenschap
• Voor Duitstalige dossiers kunt u terecht bij de Duitstalige Gemeenschap

Indien u het beroep van orthoptist en/of optometrist wenst uit te oefenen in België met een buitenlands diploma moet u beschikken over een visum en een erkenning of een gelijkwaardigheid van uw buitenlands diploma.

Om een aanvraag te doen volgt u deze procedure.

• Hoofdstuk 7 van de  Gecoördineerde wet van 10 mei 2015 betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen bepaalt de basisregels voor de uitoefening van de paramedische beroepen.
• Het KB van 2 juli 2009 bepaalt dat de uitoefening van de “oogzorg” een paramedisch beroep is.
• Het KB van 7 oktober 2022 bepaalt:
  - De beroepstitel “orthoptist" en "optometrist”,
  - De minimale kwalificatievereisten waaraan men moet voldoen om de beroepen van orthoptist en optometrist te mogen uitoefenen,
  - De technische prestaties die een orthoptist en optometrist mogen verrichten,
  - De handelingen die een oftalmoloog aan een orthoptist en optometrist kan toevertrouwen,
  - De voorwaarden waaronder deze technische prestaties en toevertrouwde handelingen mogen worden gesteld, zoals de noodzaak van een voorschrift. 

In de Jaarstatistieken 2022 vindt u de meeste recente cijfers betreffende het globaal aantal erkende orthoptisten. Er zijn nog geen gegevens over optometristen.

Meer informatie over de verzameling, de analyse en de verwerking van de gegevens met betrekking tot het aantal gezondheidszorgberoepsbeoefenaars kan u terugvinden op de pagina statistieken en planning.

U kan de recente adviezen van de verschillende adviesorganen van de FOD Volksgezondheid raadplegen op de website van de advies- en overlegorganen inzake gezondheid.

De rol van de opticien wordt verduidelijkt in het volgende document.

U kan meer informatie vinden op de algemene webpagina over de paramedische beroepen. Indien u het antwoord op uw vraag niet kan terugvinden, kan u contact opnemen met het Service Center.