Interculturele bemiddeling in de gezondheidszorg

INHOUDSTAFEL 

Inleiding

Door de globalisering en de vluchtelingencrisis krijgen zorginstellingen steeds meer te maken met patiënten die geen Nederlands, Frans of Duits spreken. Vaak verschilt hun culturele achtergrond sterk van die van de zorgverstrekkers. Taal- en cultuurbarrières bemoeilijken dan de hulpverlening. Dat geldt ook voor doven.

Om dat soort problemen op te lossen werden de functies van intercultureel bemiddelaar en coördinator interculturele bemiddeling in het leven geroepen. Het doel van interculturele bemiddeling is de taalbarrière, sociaal-culturele barrières en interetnische spanningen in de context van de hulpverlening zo veel mogelijk op te lossen. We willen er zo voor zorgen dat de zorg voor iedereen even toegankelijk is en van gelijke kwaliteit. De interculturele bemiddelaars en coördinatoren interculturele bemiddeling doen in België jaarlijks meer dan 110.000 interventies in 20 talen. In het kader van de verdere professionalisering van de interculturele bemiddeling werd de Gids voor de Interculturele Bemiddeling in de Gezondheidszorg ontwikkeld.

Algemene en psychiatrische ziekenhuizen kunnen jaarlijks bij de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu een aanvraag voor de financiering van een intercultureel bemiddelaar en/of coördinator interculturele bemiddeling indienen. De behandeling van de aanvragen en de evaluatie en begeleiding van de initiatieven in het domein van de interculturele bemiddeling gebeuren dan verder door de Coördinatiecel Interculturele Bemiddeling.

De etnische diversiteit binnen de Europese bevolking is de laatste decennia enorm toegenomen. In sommige instellingen ziet men patiënten afkomstig uit meer dan 150 verschillende landen. Bovendien leidt bijvoorbeeld de spreiding van vluchtelingen over het hele grondgebied ertoe dat steeds meer hulpverleners zorgen verstrekken aan migranten en etnische minderheden. We kunnen onmogelijk in alle zorginstellingen voor al deze groepen interculturele bemiddelaars aanwerven. Om toch zoveel mogelijk patiënten te kunnen helpen, bieden we ook ‘interculturele bemiddeling op afstand (via videoconferentie)’ aan. Alle ziekenhuizen kunnen gratis een beroep op deze dienstverlening doen. Tijdens de komende maanden zullen ook huisartsen hiervan gebruik kunnen maken. Nu loopt er al een experiment waaraan een 15-tal wijkgezondheidscentra en ook medische diensten van FEDASIL deelnemen.

Sociaal tolkendiensten

Het is mogelijk dat er geen bemiddelaar face-to-face of op afstand (via videoconferentie) beschikbaar is. In dergelijk geval kan je contact opnemen met een sociaal tolkendienst. Bij hen kan je een sociaal tolk reserveren. In Vlaanderen en Brussel is een groot aantal van deze sociaal tolkendiensten actief:

• Voor Vlaanderen: zie de website van het Agentschap Integratie en Inburgering 
• Voor Brussel: zie de websites van Brussel Onthaal, Bruxelles Acceuil, Sétis Bruxelles, en het Agentschap Integratie en Inburgering  

Enkel in Brussel bestaat een dienst waar interculturele bemiddelaars – gespecialiseerd in de gezondheidszorg – opgeroepen kunnen worden: Foyer 02/410.75.81.

Het is belangrijk te beseffen dat het takenpakket van de sociaal tolken – in tegenstelling tot die van de interculturele bemiddelaars - beperkt is tot ‘het volledig omzetten van mondelinge boodschappen van bron- naar doeltaal op neutrale en getrouwe wijze’.

Literatuur

Berckmans, V., Dhaeze, E., Debeuckelaere, E., Reynders, C., Van Bauwel, L., Van Hulle, A., & Vanspauwen, M. (2004). Coördinatoren interculturele bemiddeling: Interculturele gangmakers in het ziekenhuis. Hospitalia, 48 (2004)1, 20 - 29.

Bot, H., & Verrept, H. (2010). Taalbijstand en culturele bemiddeling in de geestelijke gezondheidszorg. In J. De Jong & S. Colijn (red.), Handboek culturele psychiatrie en psychotherapie (pp. 322-334). Utrecht: De Tijdstroom.

Bot H., Verrept H. (2013). Role Issues in the Low Countries. Interpreting in Mental Health Care in the Netherlands and Belgium. In: Ch. Schäffner, K. Kredens & Y. Fowler (Eds.), Interpreting in a changing landscape. Selected papers form Critical Link 6 (pp. 117-131). Amsterdam/Philadelphia: Garant.

Chbaral, Z., & Verrept, H. (2004). La médiation interculturelle en milieu hospitalier. Médiations & sociétés, 24-27.

Dauvrin, M., Derluyn, I., Coune, I., Verrept, H., & Lorant, V. (2012). Towards fair health policies for migrants and ethnic minorities: The case-study of ETHEALTH in Belgium. BMC Public Health 12 (1), 726.

Derluyn, I., Lorant, V., Dauvrin, M., Coune, I., & Verrept, H. (2011). Naar een interculturele gezondheidszorg: Aanbevelingen van de ETHEALTH-groep voor een gelijkwaardige gezondheid en gezondheidszorg voor migranten en etnische minderheden. Brussel: FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu.

Verrept, H. (1995). Evaluatie van het project 'interculturele bemiddelaars in de gezondheidszorg'. Brussel: Medisch-Sociale Wetenschappen VUB.

Verrept, H. (1998a). Enkele beschouwingen bij het project ‘interculturele bemiddelaars in de gezondheidszorg’. In P. Meurs & A. Gailly (red.), Wortelen in andere aarde: Migrantengezinnen ontmoeten cultuurverschil (pp. 59-69). Leuven: Acco.

Verrept, H. (1998b). Interculturele bemiddeling: de oplossing voor de hulpverlening aan allochtonen? In A. De Muynck & C. Timmerman (red.), Interculturele communicatie in de gezondheidszorg (pp. 89-100). Leuven: Acco.

Verrept, H. (2000). Interculturele bemiddeling in de gezondheidszorg. Cultuur en migratie 18 (2), 150.

Verrept, H. (2002). Traditionele genezers in de Marokkaanse gemeenschap in Brussel. Cultuur en Migratie (3), 77-125.

Verrept, H. (2004). De rol van cultuur bij het medisch tolken. Verslag conferentie in Boston oktober 2003. Cultuur, Migratie, Gezondheid, 44-49.

Verrept, H. (2007). Sprach und Kulturmittlung in Belgien: Eine Antwort auf Ungleichheit in der Gesundheitsversorgung? In T. Borde & N. Albrecht, Innovative Konzepte für Integration und Partizipation. Bedarfsanalyse zur interkulturelle Kommunikation in Institutionen und für Modelle neuer Arbeitsfelder (pp. 284-299). Frankfurt am Main / London: IKO-Verlag für Interkulturelle Kommunikation.

Verrept, H. (2008). Integrating ethnic minorities in health care. In A. Fernandes & J. Pereira Miguel, Health and Migration in the European Union (pp. 61-71). Lissabon (Portugal): National Institute of Health, Ministry of Health, Portugal.

Verrept, H. (2008a). Intercultural mediation: an answer to health care disparities? In C. Valero-Garcés & A. Martin (Eds.), Crossing borders in Community Interpreting: definitions and dilemmas (pp. 187-201). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.

Verrept, H. (2010a). Interculturaliteit in de gezondheidszorg. Handboek werken met patiënten. Brussel: Politeia.

Verrept, H. (2010b). Auswirkungen der interkulturellen Vermittlung auf die Qualität der Gesundheitsversorgung. In J. Dahinden & A. Bischoff (Eds.), Dolmetschen, Vermitteln, Schlichten - Integration der Diversität? (pp. 147-167). Zürich: Seismo.

Verrept, H. (2012). Notes on the employment of intercultural mediators and interpreters in health care. In D. Ingleby, A. Chiarenza, & W. Devillé, Inequalities in health care for migrants and ethnic minorities (Vol.2) (pp. 115-143). Antwerpen-Apeldoorn: Garant.

Verrept, H. & Coune, I. (2018). Desarrollo de una guía para la mediación intercultural en la atención sanitaria en Bélgica. En R. Mendoza, E. Gualda & M. Spinatsch (editores), La mediación intercultural en la atención sanitaria a inmigrantes y minorías étnicas. Modelos, estudios, programas y práctica profesional: Una visión internacional. Madrid: Ediciones Díaz de Santos.

Verrept, H. & Louckx, F. (1997). Health advocates in Belgian health care. In A. Ugalde & G. Cardenas, Health and Social Services among International Labor Migrants: a Comparative Perspective (pp. 67-86). Austin (Texas): CMAS-books.

Verrept, H., Perissino, A., & Herscovici, A. (1999). Médiation interculturelle dans les hopitaux. S.I: Cellule de coordination médiation interculturelle.