Verpakkingen zijn overal. Ze zijn niet meer weg te denken uit onze maatschappij. De voordelen zijn duidelijk: dankzij verpakkingen bereiken producten onbeschadigd de consument en wordt de houdbaarheidsdatum van bederfelijke producten verlengd. Voor de consument zorgen verpakkingen vaak voor een groter gebruiksgemak bij het winkelen.

Er zijn echter niet alleen maar voordelen verbonden aan verpakkingen. Vaak hebben consumenten het gevoel dat producten veel te overvloedig verpakt zijn. Veel mensen vragen zich dan ook af of al die verpakking wel noodzakelijk is. Of ze niet meer verpakking kopen dan product. En of die verpakking geen negatieve gevolgen heeft voor het milieu.

Dat verpakkingen het milieu zwaar kunnen belasten, is bekend en vaak erg zichtbaar. Veel zwerfvuil bestaat uit verpakkingsafval en op zee drijven gigantische “afvaleilanden” rond. Deze vervuiling heeft soms zeer zware gevolgen voor het milieu en bezorgen verpakkingen een slechte naam bij de steeds milieubewustere consument. Daarom is het belangrijk te weten welke wettelijke verplichtingen er gelden om deze nadelige effecten zo veel mogelijk tegen te gaan. Deze wetgeving wordt hieronder kort voorgesteld.

Verpakkingsrichtlijn
Geharmoniseerde normen
Biologisch afbreekbare verpakkingen

Verpakkingsrichtlijn
De verpakkingsrichtlijn” 94/62/EG uit 1994 (officieel “richtlijn betreffende verpakking en verpakkingsafval”, herzien in 2004 door richtlijn 2004/12/EG) probeerde onder anderen de milieuproblemen rond verpakkingen op te lossen. De richtlijn legt doelstellingen op voor de inzameling en recyclage van verpakkingsafval en stelt een aantal essentiële eisen over de samenstelling, hergebruik en de terugwinning van verpakkingen. Ook vinden we maximumconcentraties terug voor enkele zware metalen (lood, cadmium, kwik en zeswaardig chroom).

Een van de belangrijkste concepten in deze richtlijn zijn de zogenaamde “essentiële eisen”. Deze stellen minimumeisen op het domein van vervaardiging en samenstelling, hergebruik en terugwinning waaraan verpakkingen moeten voldoen. Enkel verpakking die aan deze eisen voldoet, kan toegelaten worden op de Europese interne markt. De essentiële eisen zijn terug te vinden in bijlage II van de verpakkingsrichtlijn.

De verpakkingsrichtlijn werd, voor de federale bevoegdheden, omgezet in het “KB verpakkingen” (Koninklijk besluit van 25 maart 1999 houdende bepaling van productnormen voor verpakkingen) en de “wet productnormen” (wet van 21 december 1998 betreffende de productnormen ter bevordering van duurzame productie- en consumptiepatronen en ter bescherming van het leefmilieu en de volksgezondheid).

Voor meer informatie over de regionale omzetting van de verpakkingsrichtlijn, verwijzen wij u door naar:
• Voor het Vlaams Gewest: de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM)
• Voor het Waals Gewest: de Service Publique Wallonie (SPW)
• Voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest : het Brussels Instituut voor het Leefmilieu  (IBGE-BIM)

De coördinatie tussen de gewesten en de federale overheid op dit vlak gebeurt via de Stuurgroep Afval en de Stuurgroep Duurzame Productie en Consumptie van het Coördinatiecomité Internationaal Milieubeleid (CCIM). De gewesten richtten ook de “Interregionale Verpakkingscommissie” (IVC) op, om een geharmoniseerd beheer van verpakkingsafval te verzekeren.

Geharmoniseerde normen
Er werden geharmoniseerde normen opgesteld rond de essentiële eisen van de richtlijn en de maximumconcentratie voor zware metalen. Dit geheel bestaat uit een overkoepelende norm die aangeeft hoe de overige normen gebruikt moeten worden (EN 13427), vijf normen die elk een element uit de afvalhiërarchie en de essentiële eisen uitwerken (EN 13428, EN 13429, EN 13430, EN 13431, EN 13432) en een norm voor de maximumconcentraties van zware metalen (CR 13695). Verder is er ook nog de norm EN 13193, waarin alle verpakkinggerelateerde terminologie terug te vinden is.
In België kunnen producenten deze norm tegen betaling aanvragen bij het Bureau voor Normalisatie – NBN.

Biologisch afbreekbare verpakkingen
Sommige verpakkingen zijn tegenwoordig biologisch afbreekbaar. In België gelden echter strikte regels voor claims als “composteerbaar” en “thuis composteerbaar”. Voor verpakkingen is het zelfs verboden “biologisch afbreekbaar” te claimen. Deze informatie wordt door veel consumenten immers geïnterpreteerd als een vrijgeleide om de verpakking na gebruik als zwerfvuil weg te gooien. Deze “verdwijnt immers vanzelf”. Meer informatie over biologisch afbreekbare en composteerbare materialen vindt u in de rubriek “Biologisch afbreekbare en composteerbare materialen”.