Onze economie gebruikt grote hoeveelheden materiaal afkomstig uit biomassa, dit wil zeggen van voornamelijk plantaardige maar ook dierlijke oorsprong. Voorbeelden daarvan zijn hout, katoen, olie, papier, biobrandstoffen, pellets voor verwarming, leder en wol. Dat materiaal wordt als hernieuwbaar beschouwd, maar hoe lang nog? Er is immers steeds meer vraag naar, en dat veroorzaakt een grote druk op de natuur. Het is dus noodzakelijk om die biomassa duurzaam te maken zodat de toekomstige generaties er ook van kunnen genieten.
Wat is biomassa?
Biomassa kan worden gedefinieerd als materiaal van levende – plantaardige of dierlijke – oorsprong. Biomateriaal (of materiaal afkomstig van biomassa) heeft zeer uiteenlopende functies en vormen. Het kan ingedeeld worden in drie grote categorieën:
• voeding: voor mens (olie, zetmeelhoudende stoffen, kweek, …) en dier (veevoer);
• energie : verwarmingshout, pellets, biobrandstoffen (bio-ethanol en biodiesel), …;
• materiaal: hout (bouw, meubels), vezels (kleding, textiel, papier, karton, filters, touwen, isolatiemateriaal, …), olie (als grondstof voor smeermiddelen, oppervlakteactieve stoffen, verven, …), zetmeel (voor biologisch afbreekbaar materiaal, lijm, …) en suiker (voor de vervaardiging van detergenten en cosmetica), plantaardige kleurstoffen, …
Biomassa wordt weliswaar al duizenden jaren gebruikt, maar de exploitatie ervan wordt gevarieerder en breidt zich nu uit naar toepassingen die verband houden met nieuwe technologieën (biobrandstoffen, bioplastic op basis van zetmeel).
Biomassa in onze economie
De huidige trends
Biomassa in de Belgische economie: enkele cijfers
Uit de statistieken van de laatste jaren blijkt dat de hoeveelheid in België gebruikte materialen, ongeacht de sector, ongeveer 17,5 ton per jaar en per inwoner bedraagt. Biomateriaal vormt meer dan een vierde van die materialen.
De hieronder opgenomen grafieken geven voor het jaar 2009 een raming van de in België gebruikte hoeveelheden biomassa voor verschillende gebruiksdoeleinden en geven aan van welke plant of welk dier ze afkomstig zijn.
Voeding voor mens en dier, in ton.
Biomassa gebruikt als materiaal, in ton
Biomassa gebruikt in de chemiesector, in ton
Biomassa voor energiedoeleinden, in ton
Als we deze grafieken bekijken, zien we dat het hoofdgebruik van biomassa voor industriële doeleinden en energieproductie in België bestemd is voor:
- materiële en energetische toepassingen (in het bijzonder via het gebruik van hout en graanderivaten);
- toepassingen in de voeding (voor het merendeel suiker en granen);
- en tot slot toepassingen in de chemiesector (vooral voor granen).
Er dient te worden opgemerkt dat geïmporteerde goederen (en dus de meeste stoffen en kledingstukken die op onze markt verkocht worden) niet in die grafieken zijn opgenomen.
Die gegevens zijn afkomstig uit de “Studie ter kwantificering van de biomassastromen, geproduceerd en geïmporteerd in het territorium van het Belgische koninkrijk met het oog op de productie van energie en van industriële producten“, gerealiseerd door VITO in 2012.
Nieuwe gebruiksdoeleinden van biomassa
Zowel biobrandstoffen als bioplastic of oppervlakteactieve stoffen van plantaardige oorsprong voor detergenten zijn toepassingen die afhangen van de exploitatie van biomassa en die een groeiend succes kennen.
Biomassa is een belangrijk element geworden voor de toekomstige ontwikkeling van de Europese industrie en zou goed zijn voor een omzet van 2 000 miljard EUR (in heel Europa) en werk bieden aan 22 miljoen mensen, volgens de Mededeling van de Europese Commissie « Innovatie voor duurzame groei: een bio-economie voor Europa ».
De exploitatie van biomassa vormt dus zowel vanuit economisch als vanuit sociaal oogpunt een belangrijke uitdaging en betrekt uiteenlopende sectoren zoals de landbouw en de visserij, de houtsector, de bouwsector en de afvalverwerking, de farmacie- en de energiesector, …
Maar als er geen kader gecreëerd wordt, bestaat het gevaar dat de als hernieuwbaar beschouwde bronnen afkomstig van biomassa opgebruikt worden. Geleidelijk aan probeert men in het beleid rond het gebruik van biomassa rekening te houden met die milieudimensie. Dat is met name het geval voor de maatregelen die getroffen worden op het vlak van biobrandstoffen, legaal hout en de bevordering van gecertificeerd hout.
Vandaag de dag is er een politieke bewustwording van de uitdagingen in verband met biomassa. Maar er blijven nog heel wat uitdagingen over die moeten worden aangenomen om de natuurlijke hulpbronnen op een duurzame en hernieuwbare manier te kunnen benutten en te kunnen blijven genieten van de diensten die de natuur biedt.