Tijdens de jaarlijkse Vergadering van het Verdrag inzake Antarctica die plaatsvond in Helsinki, werden verschillende belangrijke beslissingen genomen. Op initiatief van ons land werd in de nabijheid van het Prinses Elisabeth Station een speciale beschermingszone (“ASPA”) ingesteld. Het verbod op de exploitatie van minerale grondstoffen op het Witte Continent werd eveneens herbevestigd. Met een toenemende interesse van toeristen, vissers, avonturiers en wetenschappers heeft Antarctica de bescherming van het Verdrag meer dan ooit nodig.
Speciale beschermingszone (“ASPA”) in het Westelijk deel van het Sor Rondane-Gebergte, in de nabijheid van het Prinses Elisabeth-station © Cyrille d'Haese
Creatie van een nieuw “speciaal bescherm gebied” op initiatief van België
Dit jaar vond de 45ste Consultatieve Vergadering plaats van 28 mei tot 8 juni in Helsinki. België werkt actief aan de bescherming van het milieu in Antarctica en diende een voorstel in voor het aanduiden van een “Antarctic Specially Protected Area” (ASPA) in de buurt van het Belgische wetenschappelijke onderzoekstation Prinses Elisabeth op Antarctica. Het voorstel werd grondig voorbereid door experts van onze FOD Volksgezondheid (dienst Biodiversiteit & Governance), met de hulp van verschillende Belgische en internationale wetenschappers die het specifieke ecosysteem van het zuidpoolgebied bestuderen.
Onze Belgische delegatie voor het Comité voor Milieubescherming. Van links naar rechts: Annick Wilmotte (Universiteit Luik, expert micro-organismen op Antarctica), Stephanie Langerock en Nils Vanstappen (FOD Volksgezondheid, dienst Biodiversiteit & Governance)
Tijdens de jaarlijkse vergadering werd de creatie van deze ASPA bij consensus goedgekeurd. Concreet betekent dit dat de toegang tot deze ASPA verboden wordt voor niet-wetenschappelijke of toeristische doeleinden.
De speciale status werd toegekend vanwege de bijzondere schoonheid van het gebied. Ook de grote verscheidenheid aan Antarctische rotsen of “nunataks” rechtvaardigde een bijzondere bescherming. Deze rotsen hebben immers een belangrijke functie: ze helpen micro-organismen, mossen, kortmossen en andere biodiversiteit in stand te houden. Dankzij de ASPA-status wordt de bescherming van deze unieke biodiversiteit, van de kleinste tot de grootste organismen, gegarandeerd.
Nunataks met mossen in het speciaal beschermde gebied (“ASPA”) nabij de Prinses Elisabeth-basis
© Beatriz Roncero Ramoz, Damien Ernst en Valentina Savaglia
De ontginning van mineralen blijft verboden
Tijdens de vergadering werd het verbod op de exploitatie van natuurlijke rijkdommen, zoals opgenomen in het Protocol van Madrid, ook opnieuw bevestigd. Gas, olie en mineralen zijn een rijkdom, maar ze vormen ook een bedreiging voor de ondergrond van het vasteland en de wateren rond Antarctica. Het verbod op ontginning blijft dus onbeperkt in de tijd bestaan. Deze beslissing is enkel omkeerbaar door een unanieme beslissing van het ATCM. Dit is een goede zaak voor de bescherming van het Antarctische leefmilieu.
Het Antarctica-verdrag: een uniek verdrag
Het Antarcticaverdrag werd op 1 december 1959 door de 12 oorspronkelijke verdragspartijen, waaronder België, ondertekend in Washington D.C. Het is het eerste grote Verdrag dat een deel van de planeet onder een specifiek internationaal rechtssysteem stelt, zodat het alleen nog voor wetenschappelijk en niet voor militaire doeleinden mag worden gebruikt.
In de jaren 1980 was België een van de eerste landen die voorstander waren om te onderhandelen over een aanvullend protocol om het milieu op Antarctica te beschermen. De onderhandelingen hebben geleid tot het Protocol van Madrid, dat in 1998 in werking trad. Het protocol heeft Antarctica uitgeroepen tot een “natuurreservaat gewijd aan de vrede en de wetenschap’ en verbiedt elke activiteit met betrekking tot minerale grondstoffen die niet het wetenschappelijk onderzoek dient.