Vooral ambachtelijk zeezout bevat kleine deeltjes plastic. Dat blijkt uit een studie van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu in samenwerking met het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO). De aanwezigheid van microplastics in voeding is een relatief nieuw fenomeen. Op dit moment bestaan er nog geen normen en drempelwaarden voor. De laatste jaren heeft de Belgische overheid verschillende maatregelen genomen tegen plastic afval in zee. Nog meer acties zijn in voorbereiding.
Enkele studies toonden reeds de aanwezigheid van microplastics in mosselen, garnalen en vis. Belgische onderzoekers namen nu ook zeezout onder de loep. In 15 stalen van zeezout, gekocht in Belgische winkels en afkomstig van verschillende streken, bleken ook microplastics te zitten.
Microplastics zijn heel kleine plastic deeltjes gaande van onzichtbaar klein tot 5 mm. Ze zijn aanwezig in sommige tandpasta’s, cosmetica en detergenten. Ze kunnen ook ontstaan bij slijtage of afbraak in de natuur van rubberen banden, plastic verpakkingen, petflessen en bij het wassen van kleren. Via de rivieren belanden ze in onze zeëen en oceanen. De plastic deeltjes zijn niet afbreekbaar en bevatten toxische stoffen (weekmakers en kleurstoffen) die kunnen vrijkomen in contact met water. Bovendien nemen ze gemakkelijk vervuiling uit het water op.
Resultaten van de studie
Het standaard zeezout uit onze winkelrekken bevat weinig microplastics. Het is zodanig grondig gewassen en gezuiverd dat bijna alle plastic deeltjes eruit zijn gehaald. Bij de ambachtelijke zeezouten, zoals fleur de sel, die op een traditionele, handmatige manier worden geoogst en verder verwerkt zonder te worden gewassen, varieert het aantal plastic deeltjes zeer sterk (van bijna nul microplastics tot relatief hoge waarden).
Vermoedelijk speelt de lokale vervuiling in het gebied van ontginning een rol. Van de onderzochte stalen blijken namelijk de ambachtelijke zeezouten uit de Middellandse Zee, die sterk vervuild is door plastic, het slechtst te scoren.
Risico’s voor de voedselveiligheid
Ongeacht de fabricageprocedure, ambachtelijk of industrieel, moeten alle zoutfabrikanten bestaande normen over de zuiverheid van zeezout respecteren. De hoeveelheden van microplastics geobserveerd in de studie lijken deze normen niet in gevaar te brengen (noch voor de ambachtelijke, noch voor de standaard zeezouten).
Specifieke normen voor microplastics zijn er nog niet. Onlangs stelde de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid dat er nog te weinig wetenschappelijk onderzoek is gebeurd om conclusies te kunnen trekken over het gevaar voor de voedselveiligheid of de volksgezondheid. Het roept de lidstaten dan ook op om meer onderzoek te doen naar microplastics in voeding. Daarom heeft de FOD aan haar partners voorgesteld om het thema op te nemen in haar volgende onderzoeksprogramma.
Impact van microplastics op het milieu
Stukken plastic kunnen schadelijk zijn voor de dieren die in zee leven: zeezoogdieren en vogels kunnen erin verstrikt raken, erin verstikken of grote stukken plastic inslikken. Maar ook kleine plastic deeltjes
zijn schadelijk, in het bijzonder voor kleine mariene organismen: kleine vissen, kreeftjes, garnalen … Ingeslikte deeltjes geven snel een gevoel van verzadiging, waardoor ze minder eten en verzwakken of zelfs sterven door ondervoeding. Bovendien kunnen zelfs de kleinste organismen onderaan in de voedselketen (zoals plankton en algen) zeer kleine deeltjes plastic opnemen, wat een negatieve impact kan hebben op heel het ecosysteem van onze zeeën en oceanen. Onze eigen plasticvervuiling komt zo dus terug op ons bord terecht.
Wat doet ons land tegen microplastics?
In de eerste plaats werkt ons land aan een nationaal actieplan tegen marien zwerfvuil, met zowel acties tegen macro- als microplastics. Aan de hand van een intensieve samenwerking met alle sectoren actief op onze Noordzee zal België streven naar een vermindering van de plastic vervuiling in zee.
Daarnaast neemt België deel aan de campagne CleanSeas van de Verenigde Naties (UNEP) die oproept om maatregelen te nemen om de hoeveelheid plastic te verminderen. Deze campagne wil het gebruik van alle producten op basis van plastic die slechts eenmalig zijn gebruikt of die niet hergebruikt kunnen worden, beperken of verbieden. De industrie wordt aangemoedigd om actief te zoeken naar oplossingen; de beste praktijken worden gedeeld. Er worden ook vormingen voor vissers en sensibiliseringsacties voor het grote publiek voorzien (strandopruimactie, campagne in de kustgemeenten).
Dit jaar komt er ook een sectoraal akkoord met de producenten van verzorgingsproducten om microplastics uit deze producten te verwijderen. Fabrikanten voegen microplastics toe omwille van verschillende redenen: in decoratieve cosmetica zorgen ze voor een goede hechting met de huid, in producten voor gezichtsverzorging zorgen ze ervoor dat rimpels weinig zichtbaar zijn, in scrubs en tandpasta voor de schurende werking. Voor tal van toepassingen zijn er echter al milieuvriendelijke alternatieven beschikbaar, met natuurlijke ingrediënten.
Ook andere sectoren worden aangemoedigd om zorgzaam om te gaan met microplastics, zoals fabrikanten van plastic voorwerpen, de chemische en farmaceutische industrie, recyclagebedrijven en onderhoudsbedrijven die microplastics voor zandstraling gebruiken. De overheid heeft reeds een handleiding voor verschillende industriële sectoren ontwikkeld die helpt om te voorkomen dat microplastics in het milieu terechtkomen. Deze handleiding zal worden gepromoot.
Wat kan je zelf doen?
- Laat je afval, plastic zakjes en flesjes niet rondslingeren en gebruik eerder een herbruikbare boodschappentas, drinkfles, brooddoos enz.
- Zorg ervoor dat ballonnen niet in de natuur terechtkomen.
- Gooi nooit vochtige doekjes in de toilet.
- Vermijd tandpasta, scrubs, cosmetica en andere verzorgingsproducten die microplastics bevatten.
Deze en andere tips zijn ook te vinden in de rubriek Noordzee en oceanen.
Meer info:
De studie ‘De screening van zeezoutstalen op aanwezigheid van microplastics’.