Zwerfvuil, met name plasticvervuiling, vormt één van de grootste bedreigingen voor de biodiversiteit in de oceaan. Bijna elke soort in de oceaan is reeds in aanraking gekomen met plastics, via verstrengeling of inname. Vice-eersteminister en minister van Noordzee Vincent Van Quickenborne en minister van Leefmilieu Zakia Khattabi willen het probleem van marien zwerfvuil aanpakken en hebben daarom een nieuw federaal actieplan gelanceerd. Dit plan wil zwerfvuil op zee voorkomen en afval dat zich reeds in het mariene milieu bevindt, verwijderen.

De Verenigde Naties noemen het een ‘planetaire crisis’. Van de polen tot de meest afgelegen eilanden, van het oppervlak van de zee tot de diepste geul in de oceaan, het probleem van plasticvervuiling is exponentieel gegroeid. De productie van plastic is de laatste twee decennia de hoogte ingegaan: tussen 1950 en 2017 is naar schatting wereldwijd 9,2 miljard ton plastic geproduceerd, waarvan meer dan de helft sinds 2004. Nu al is de massa van al het plastic dat ooit geproduceerd is tweemaal zo groot als de totale massa van alle land- en zeedieren samen. Naar schatting belandt er elk jaar wereldwijd ongeveer 11 miljoen ton plastic afval in de zee. In het Belgische deel van de Noordzee zijn er gemiddeld 3.875 items drijvend zwerfvuil per km² terug te vinden) zwerfvuil en microplastics in België. 

Voortbouwen op het eerste actieplan

In 2017 stelde de FOD Volksgezondheid een eerste Federaal Actieplan Marien Zwerfvuil op. Het actieplan had een brede reikwijdte en richtte zich op het voorkomen van macro- en micro-afval, zowel van bronnen op land als in zee. Uit de evaluatie van het actieplan in 2021 bleek dat bijkomende maatregelen nodig zijn om het probleem van marien zwerfvuil aan te pakken.
Voortbouwend op de aanbevelingen van het eerste actieplan en in samenspraak met een nationale werkgroep en verschillende belanghebbenden hebben we een reeks bijkomende acties uitgewerkt. Dit nieuw federaal actieplan heeft als doel om pollutie door zwerfvuil op zee te voorkomen en zwerfvuil dat zich reeds in het mariene milieu bevindt, te verwijderen. Het is een flexibel instrument dat aangeeft welke acties zullen ondernomen worden. Het is een dynamisch plan waarbij tijdens de looptijd van september 2022 tot december 2027 nieuwe acties kunnen toegevoegd worden.

Concrete acties in de strijd tegen marien zwerfvuil

Het actieplan bevat 25 acties die gericht zijn op een actieve vermindering van de instroom en de aanwezigheid van marien zwerfvuil in het Belgisch deel van de Noordzee. 

Zo voorziet het plan in de afbouw van het gebruik van producten die aanleiding geven tot mariene vervuiling. Voorbeelden zijn producten die in de visserij of aquacultuur gebruikt worden en waarvoor alternatieven beschikbaar zijn die beter zijn voor het mariene milieu. Het plan kijkt ook naar maatregelen tegen vermijdbare eenmalige producten die via zwerfvuil op het land uiteindelijk in zee belanden. Het plan voorziet daartoe zowel regelgevende als sensibiliserende maatregelen.
 
Er blijft ook aandacht voor een betere monitoring van de zwerfvuilproblematiek in de Noordzee en voor de opruiming ervan. Extra aandacht gaat naar onderzoek naar microplastics.   

Het actieplan kwam tot stand dankzij een nauwe samenwerking tussen gewestelijke en federale overheden en andere belanghebbenden (bedrijven, partnerorganisaties enz.). Enkel door de krachten te bundelen kunnen we het probleem van marien zwerfvuil immers aanpakken.
 
Meer info: raadpleeg het tweede Federale Actieplan Marien Zwerfvuil