Is ultrageluid hoorbaar?
Geluiden met een frequentie van 20 kHz en hoger worden ultrageluid (of ultrasoon geluid) genoemd. Onder hoogfrequent geluid verstaat men geluid waarvan de frequentie tussen 8 en 20 kHz ligt. Hoogfrequent geluid met een frequentie boven 16 kHz is slecht hoorbaar, maar helemaal onhoorbaar is het niet. Hoogfrequent geluid en zelfs ultrageluid in de lagere frequentiezone (tot 24 kHz) kunnen hoorbaar zijn als het geluidsniveau hoog genoeg is. De geluidsdrempel (het geluidsniveau waarbij men geluid kan waarnemen) stijgt sterk naarmate de frequentie (en dus de toon) hoger wordt. Jongere personen horen hoogfrequent geluid beter en hun gehoorbereik is breder naar de hoge frequenties toe.
Bronnen
Ultrageluid (en geluid van hoge frequenties) wordt breed toegepast in de industrie en in de gezondheidszorg, maar wordt ook steeds meer gebruikt in consumentenproducten (“Mosquito”-producten, producten voor het afweren van dieren en vogels, bewegingsdetectors, afstandsmeters en afstandsbedieningen). Typisch voor deze toepassingen is dat hun geluidsniveaus laag zijn en de geluidsfrequentie meestal onder 100 kHz ligt. Medische en industriële toepassingen maken daarentegen gebruik van een bredere waaier van ultrageluidfrequenties (tot MHz) en de geluidsniveaus liggen meestal veel hoger.
Meer informatie over producten die ultrageluid gebruiken en de mogelijke hinder ervan vindt u in de rubriek “Ultrasone producten”. In deze rubriek hebben we het over de consumentenproducten.
Gezondheidseffecten en hun drempelwaarden
Er wordt aangenomen dat hoogfrequent geluid en ultrageluid bij voldoende sterkte traumatisch voor het gehoor kunnen zijn en daarnaast nog andere effecten kunnen veroorzaken. Hoogfrequent geluid veroorzaakt twee soorten gezondheidseffecten: enerzijds objectieve gezondheidseffecten zoals gehoorverlies (bij langdurige blootstelling) en anderzijds subjectieve klachten die al na enkele minuten kunnen optreden: hoofdpijn, oorsuizen, vermoeidheid, duizeligheid en misselijkheid. Afhankelijk van de persoonlijke gevoeligheid (dit is ook leeftijdsgebonden) kunnen mensen deze subjectieve hinder al vanaf een geluidsniveau van 75 dB ervaren. Let op, het ultrageluid (en geluid van hoge frequenties) wordt uitgedrukt in dB in tegenstelling tot gewoon geluid dat in dB(A) wordt gemeten. Lees meer in “Verklaring van technische begrippen over geluid”.
Ook onhoorbaar ultrageluid kan bij langdurige blootstelling bijdragen tot gehoorverlies. Als het ultrageluid te sterk is, worden er in het oor sub-harmonische trillingen opgewekt, die hoorbaar zijn en die gehoorschade kunnen veroorzaken.
Voor het frequentiegebied van 16 tot 20 kHz leggen twee instanties, het International Non-Ionizing Radiation Committee (INIRC/IRPA, 1984) en de Canadese overheid (1991), een grenswaarde op van 75 dB voor het geluidsdrukniveau bij een beroepsmatige blootstelling. Het INIRC/IRPA geeft ook een waarde voor de blootstelling van de algemene bevolking, namelijk 70 dB bij 20 kHz. Het respecteren van deze grenswaarden zou bescherming bieden tegen de aspecifieke klachten en mogelijk gehoorverlies ten gevolge van langdurige blootstelling.
Voor ultrageluid tussen 25 kHz en 100 kHz adviseert INIRC/IRPA een grenswaarde van 100 dB.
Normering van hoogfrequent geluid en ultrageluid
Er bestaat geen specifieke reglementering voor hoogfrequent geluid en ultrageluid. Hoogfrequent geluid moet aan dezelfde wetten voldoen als al het andere geluid. Ultrageluid wordt buiten beschouwing gelaten. Fabrikanten die ultrasone producten op de markt brengen moeten rekening houden met beschikbare wetenschappelijke aanbevelingen.