Verwerkingsproces

Het verwerken van een schokkende gebeurtenis is een moeizaam proces waarbij je probeert terug controle te nemen over je leven en de gebeurtenis stilaan een plaats te geven. Dit verwerkingsproces vraagt tijd.

Moeilijke situaties en schokkende gebeurtenissen kan je verwerken door beroep te doen op je veerkracht. Elke persoon beschikt over veerkracht. Na een schokkende of ingrijpende gebeurtenis kan je in principe op eigen kracht en met de hulp van je eigen sociale omgeving herstellen. Je vindt terug een evenwicht in het leven en de motivatie om door te gaan.

De veerkracht van een persoon berust op 5 basisprincipes waaraan tegemoet moet gekomen worden:

Veiligheid - Rust - Zelfredzaamheid - Verbondenheid - Hoop


 

Veiligheid

Een belangrijk kenmerk van een schokkende gebeurtenis is het gevoel van onveiligheid. Dit gevoel van onveiligheid kan ook optreden na een moeilijke situatie die je meegemaakt hebt.

De veronderstelling dat we leven in een veilige omgeving is er niet meer. Zolang je niet het gevoel krijgt dat de veiligheid kan gegarandeerd worden, zal dat gevoel niet verdwijnen en kan je niet starten met de verwerking van het gebeuren. Het is dus belangrijk dat je er, eventueel met de hulp van anderen, voor zorgt dat je in veiligheid gebracht wordt. Ook al gaat het maar om relatieve veiligheid. Denk hierbij bijvoorbeeld aan je verwijderen van het auto-ongeval op de autosnelweg om jezelf fysisch in veiligheid te brengen of om jezelf de kans te geven om je evenwicht te hervinden en zo te zorgen voor je psychische veiligheid.

Zorgen dat je omringd wordt door personen die je vertrouwt, zal ook bijdragen aan je gevoel van veiligheid en geborgenheid.

Tips om jezelf ‘veiligheid’ te bieden:

• zorg dat je de nodige regelingen hebt getroffen in verband met je werk, gezin, …
• ken de procedures, de werkwijzen en de theoretische basis
• verzamel zoveel mogelijk informatie
• maak duidelijke afspraken
• zoek steun bij familie, vrienden, collega’s, leidinggevende
• volg opleiding/bijscholing
• bouw aan je zelfzekerheid en zelfvertrouwen door ervaring

Rust

Door de schokkende gebeurtenis ben je in een veranderde toestand van activiteit gekomen. Dit kan bij jou leiden tot hyperactiviteit of misschien tot een verminderde activiteit. Hoe dan ook, deze toestand kan pas terugkeren naar een gewone toestand wanneer je tot rust kan komen.

Om tot rust te komen en de stress die je opgebouwd hebt uit je lichaam te laten wegvloeien, zal je moeten zorgen voor een omgeving waar het rustig(er) is. Immers, wanneer je blijft zitten te midden van alle activiteit en dus heel wat prikkels (auditief, visueel, …) binnenkrijgt, dan zal je nooit tot rust kunnen komen.

Tot rust komen kan voor jou inhouden dat je je verhaal kan doen, zeker naar je collega’s toe omdat het  belangrijk is iemand te hebben die luistert (en begrijpt). Het verhaal dat je vertelt kan soms als verwarrend en/of niet begrijpbaar overkomen bij de collega. Toch moet je in dergelijke situatie kunnen rekenen op het geduld en de empathie van je collega. Onderling een vertrouwensband hebben zal op dergelijke momenten een duidelijke meerwaarde blijken te zijn. Bovendien kan je collega mogelijks de hiaten in je verhaal aanvullen met feiten-informatie waarover hij/zij beschikt.

Tips om jezelf ‘rust’ te bieden:

• zorg voor voldoende rust tussen interventies/shiften door
• luister naar de signalen van je lichaam
• leef gezond (voeding, beweging, …)
• meditatie, ademhalingsoefeningen, ontspanningsoefeningen, … kunnen helpen om tot rust te komen
• vertel je verhaal van de interventie die je gedaan hebt.

Zelfredzaamheid

Een schokkende gebeurtenis heeft een grote impact op je omdat het een gevoel van machteloosheid geeft. Je hebt het gevoel geen controle of vat meer te hebben op de realiteit. Normaal heb je immers invloed op wat er met jou en rondom jou gebeurt. Maar door de schokkende gebeurtenis wordt je plots in een ‘afhankelijke’ positie geplaatst en onderga je wat je overkomt.

In sommige gevallen zal je overvallen worden met het gevoel zelf niets meer te kunnen of tot iets in staat te zijn. Dit terwijl je als hulpverlener juist ingesteld bent om hulp te verlenen en te helpen, problemen van anderen aan te pakken en op te lossen.

Door een schokkende gebeurtenis kan je zelf zodanig onder de indruk zijn dat je niet in staat bent om de problemen op te lossen. Mogelijks komt het met wat aanmoediging en/of ondersteuning van de collega weer snel in orde.

Op zoek gaan naar wat je zelf kan doen in de oplossing van problemen, verhoogt de zelfredzaamheid en zorgt er voor dat je terug controle krijgt over jezelf, de omgeving en het gebeuren. Bovendien zal deze ervaring een positief effect hebben als je in de toekomst opnieuw uitgedaagd wordt om met een (schokkende) gebeurtenis om te gaan.

Tips om je ‘zelfredzaamheid’ te verhogen:

• leer uit je ervaringen, ook door te luisteren naar de ervaringen van anderen
• probeer zo snel mogelijk terug een routine, structuur op te nemen
• zorg dat je goed opgeleid en bijgeschoold bent
• ken je procedures, de materialen die ter beschikking staan, …
• maak gebruik van je talenten en geloof in jezelf
• bouw aan een netwerk van collega’s, vrienden, familie, … die je willen steunen/helpen
• hou een realistisch toekomstbeeld voor ogen.

Verbondenheid

Het feit dat elke schokkende gebeurtenis uniek is, geeft je in sommige gevallen het gevoel dat anderen die er niet bij waren, het niet kunnen begrijpen. Je voelt je eenzaam, alleen. De taak om er dan alleen bovenop te komen valt enorm zwaar.

Op momenten dat het moeilijk gaat wil je eigenlijk niet alleen zijn, wil je je verhaal kunnen vertellen en ervaringen delen. Op zo’n momenten kan het goed doen om samen te zijn met lotgenoten of collega’s die ook betrokken waren in de schokkende gebeurtenis. Een ander belangrijk gegeven in dergelijke situaties is het beschikken over een sociaal netwerk. Familie, vrienden, een goede kennis, een collega waarmee je een goede band hebt, … zijn op dat moment belangrijke figuren voor jou en spelen een potentieel belangrijke rol in de doorwerking van de schokkende gebeurtenis.

De rol van de directe collega’s is hier niet te onderschatten aangezien zij de eersten zijn waarbij je als het ware ‘ontwaakt’, die je het vertrouwen kan geven en even tijd neemt om samen met jou tot rust te komen en naar je verhaal te luisteren. De verbondenheid voelen tussen jezelf en de andere hulpverleners zal een belangrijke meerwaarde vormen in de doorwerking van het gebeuren.

Tips om je ‘verbondenheid’ te waarborgen:

• zorg voor een goeie (vertrouwens)band met de collega’s
• bouw aan een gedegen sociaal netwerk
• praat over je gevoel/ervaring met de collega(‘s) die betrokken waren bij de interventie

Hoop

De schokkende gebeurtenis kan je het gevoel geven omver geslagen te zijn en niet meer te weten hoe terug recht te staan. Je hebt geen idee hoe het verder moet, je ziet het even niet meer zitten, je eigenwaarde als mens en als hulpverlener kunnen aangetast zijn. Heel wat vragen gaan door je hoofd heen als gevolg van een vertroebeld, vervaagd of plots afwezig toekomstbeeld.

• Wat zal de toekomst brengen?
• Wat kan ik nog doen?
• Waartoe zal ik in staat zijn?
• Heeft het nog wel zin?
• …

Het is dan belangrijk om als hulpverlener, maar zeker ook als persoon, de nodige erkenning en respect te krijgen. Dit kan door onder andere te zorgen dat je voldoende en juiste informatie bekomt. De steun van collega’s, familie, vrienden, … zal dan heel belangrijk zijn. Je hebt nood aan anderen die je kunnen helpen om samen op zoek te gaan naar een realistisch toekomstbeeld zodat je terug hoop krijgt in de toekomst.

Je kan een beter beeld van de toekomst krijgen door zo snel mogelijk terug over te gaan naar de routine van de dag. Met andere woorden, terug gaan werken of naar school gaan, je hobby’s terug opnemen, …

Tips om je ‘hoop’ te behouden:

• zorg voor een goede relatie met collega’s
• denk aan een uitgebreid sociaal netwerk
• zorg voor hobby’s buiten je rol van hulpverlener
• heb een duidelijk en realistisch (generiek) toekomstbeeld
• hervat zo snel mogelijk de dagdagelijkse bezigheden

Zie ook de steekkaart ‘Omgaan met moeilijke interventies: tips & tricks voor hulpverleners’