Wat is een voedingssupplement?

Een supplement is een voedingsmiddel dat in kleine doses beschikbaar is zoals bijvoorbeeld capsules, ampullen, een lepeltje poeder of enkele druppels vloeistof. Het is, zoals zijn naam het aangeeft, een supplement bij de voeding maar vervangt die voeding niet.
Deze producten bevatten doorgaans vitaminen (vitamine C, foliumzuur, …), mineralen (calcium, magnesium, …), planten (gember, groene thee, duivelsklauw, look, …) of andere stoffen (carnitine, co-enzym Q10, …) die een nutritioneel of fysiologisch effect hebben.
Voedingssupplementen zijn onderworpen aan specifieke wetten op Belgisch en Europees niveau. Een van de verplichtingen om een product op de Belgische markt te brengen is de notificatie door de ondernemingen. Het notificatiedossier wordt ingediend bij de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu die de opgegeven samenstelling en etikettering van het product controleert. Informatie over de procedure en de wetgeving is hier terug te vinden. De lijst van de genotificeerde producten die minder dan vijf jaar geleden zijn aangemeld of werden geactualiseerd, kunt u terugvinden in onze zoekmotor.
De controles op de markt worden uitgevoerd door het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen, het FAVV.

 

Wanneer voedingssupplementen gebruiken?

Voedingssupplementen kunnen een gevarieerde, evenwichtige voeding en een gezonde levensstijl niet vervangen. Ze vormen geen compensatie voor een verstoord voedingspatroon, bijgevolg kunnen ze enkel gebruikt worden om het organisme in evenwicht te houden.
Informatie over voeding en een gezonde levensstijl kunt u vinden als u surft naar het initiatief www.gezondleven.be en in de laatste voedingsaanbevelingen (2019) van de Hoge Gezondheidsraad (HGR).
 

Nutriënten

De HGR heeft aanbevelingen uitgebracht over de hoeveelheden vitaminen en mineralen die zouden moeten worden opgenomen via de gewone voeding of eventueel via supplementen.
Voor sommige populaties kunnen er specifieke behoeften aan bepaalde nutriënten zijn, bijv.

  • Foliumzuur voor zwangere vrouwen of vrouwen met een kinderwens;

  • Vitamine B12 voor veganisten;

  • Calcium voor mensen met osteoporose. 
    Ook voor bepaalde mensen kunnen er specifieke behoeften zijn.  Deze specifieke noden worden idealiter bepaald op basis van een bloedanalyse, onder begeleiding van een professionele zorgverlener.  
    Het heeft geen zin om buitensporige hoeveelheden vitaminen en mineralen in te nemen. In bepaalde gevallen gaat het lichaam te grote hoeveelheden op natuurlijke wijze afvoeren, in andere gevallen zal de overmatige hoeveelheid worden opgestapeld en kan het giftig zijn voor het lichaam. Neem dus geen extreme hoeveelheden nutriënten in.

Planten

Voedingssupplementen kunnen ook plantenbereidingen bevatten.
Planten zijn een natuurlijke bron van voedingselementen. Het bijzondere aan planten is dat ze onder bepaalde omstandigheden specifieke stoffen gaan aanmaken die hen, elk op hun eigen manier, zullen helpen te overleven (bijv. bescherming tegen of herstellen van beschadigingen, aantrekken van bijen voor bestuiving, ...). Deze specifieke stoffen zorgen voor de fysiologische werking van planten en de verschillen hierbij.
Bepaalde planten zijn giftig zoals blauwe regen of vingerhoedskruid en mogen in geen geval geconsumeerd worden. Andere, zoals valeriaan, kunnen enkel onder bepaalde voorwaarden zonder risico gebruikt worden. Bijgevolg heeft België een lijst met planten uitgebracht die in voedingssupplementen gebruikt mogen worden, met gebruiksvoorwaarden. Deze lijst werd uitgewerkt op basis van de adviezen van de Plantencommissie die het veilig gebruik van de planten evalueert op basis van de beschikbare wetenschappelijke informatie.
Laat u dus niet misleiden door het label ‘natuurlijk’ of ‘biologisch’, deze labels zeggen op zich niets over de veiligheid van een product.
Planten kunnen in verschillende vormen aan een voedingssupplement worden toegevoegd. Planten of delen ervan kunnen worden gedroogd en vermalen tot een poeder. Meer complexe behandelingen zijn ook mogelijk. Zo kunnen er extracten worden gemaakt, bijv. door de planten te weken in een mengsel van alcohol en water of door ze te koken in water. Dergelijke bewerkingen worden toegepast om de gewenste stoffen van de plant te isoleren en/of te concentreren.
Eenzelfde plantensoort kan op verschillende plaatsen of in andere weersomstandigheden groeien. Naargelang deze omstandigheden kan de samenstelling en concentratie aan specifieke stoffen verschillen van plaats tot plaats of van jaar tot jaar. Daarom zal er in sommige voedingssupplementen gewerkt worden met gestandaardiseerd materiaal, d.w.z. dat de gebruikte hoeveelheid plantenmateriaal zodanig wordt aangepast dat de hoeveelheid van een specifieke stof steeds hetzelfde is.
Een bijzondere vorm van plantenbereidingen zijn de essentiële oliën. Deze producten worden bijna altijd bereid door specifieke plantendelen te distilleren met stoom. Over het algemeen is er veel plantenmateriaal nodig om deze vluchtige olie te bereiden. Voor het winnen van 1 kg essentiële olie van de roos bijvoorbeeld zijn er zo’n 5000 kg bloemblaadjes nodig. Essentiële oliën zijn dus zeer geconcentreerde producten en dienen met de nodige omzichtigheid te worden behandeld. Ook hier kunnen er grote verschillen ontstaan naargelang de plaats van afkomst van de betrokken plant. Deze verschillen kunnen zelfs zo groot zijn dat de resulterende essentiële olie een andere samenstelling heeft. Dit verschil wordt dan aangeduid als een chemotype. Voor rozemarijn bijv. bestaat er essentiële olie van het chemotype ‘verbenon’ of het chemotype ‘kamfer’. Op basis van de geur alleen al blijkt duidelijk dat de samenstelling van deze oliën verschillend is.

 
Andere stoffen

In voedingssupplementen kunnen andere stoffen dan vitaminen, mineralen en plantenbereidingen gebruikt worden omwille van hun nutritioneel of fysiologisch nut. Voorbeelden van deze andere stoffen zijn creatine of glucosamine. Sommige stoffen zijn specifiek gereglementeerd en kunnen worden beperkt om een veilig gebruik te kunnen verzekeren. Dit is het geval bij onder meer co-enzym Q10 of cafeïne.
 

Hoe gebruikt u voedingssupplementen?

Lees voor alle voedingssupplementen steeds aandachtig de gebruiksaanwijzing, overschrijd de aanbevolen hoeveelheid niet en respecteer de andere aanbevelingen of waarschuwingen. Wees voorzichtig als u een voedingssupplement combineert met geneesmiddelen of andere voedingssupplementen. Als u twijfelt, raadpleeg dan uw arts of uw apotheker.

Een voedingssupplement is geen geneesmiddel.

Voedingssupplementen zijn geen geneesmiddelen en zijn niet bedoeld om ziekten te voorkomen of te behandelen. Een geneesmiddel moet aan andere vereisten voldoen en moet een autorisatie van het Geneesmiddelenagentschap (FAGG) hebben gekregen.
Geloof niet in wondermiddelen en reclame die u proberen te doen geloven dat een voedingssupplement u kan genezen of een ziekte kan voorkomen.  
Als u ziek bent, raadpleeg dan uw arts, die uw achtergrond kent en na onderzoek de gepaste behandeling zal kunnen bepalen. Vermeld ook welke voedingssupplementen u reeds inneemt, zodat interacties tussen verschillende producten voorkomen worden.
 

Melding van ongewenste bijwerkingen (Nutrivigilantie)

In het geval van ongewenste bijwerkingen die verband houden met de consumptie van een voedingssupplement of een verrijkt voedingsmiddel, kan u als consument dit melden aan de FOD Volksgezondheid via een online formulier,  of aan een gezonheidswerker vragen om dit voor u te doen.


Voeding verrijkt met vitaminen en mineralen

Verrijkte voeding is gewone voeding waaraan men bewust nutriënten heeft toegevoegd. Deze producten zijn ook gereglementeerd en moeten net als voedingssupplementen genotificeerd worden. Deze voeding vormt een bijkomende bron van vitaminen en mineralen, bijvoorbeeld:

  • Granen verrijkt met vitaminen en mineralen

  • Vruchtensap met verschillende vitaminen

  • Sommige vegetarische/veganistische producten verrijkt met essentiële nutriënten.

De lijst van verrijkte voedingsmiddelen die minder dan vijf jaar geleden bij de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu aangemeld zijn of geactualiseerd werden, kunt u raadplegen via onze zoekmotor.

 

Hoe kiest u een voedingssupplement of een verrijkt voedingsmiddel?

Ondernemingen promoten hun producten door de voordelen ervan te vermelden op de producten zelf of via verschillende reclamekanalen mee te delen. Hierbij moet de firma in staat zijn om de doeltreffendheid van het product en de betrouwbaarheid van de gebruikte beweringen aan te tonen.
Een aantal beweringen voor vitaminen en mineralen werden namelijk goedgekeurd door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA), zoals bijv. « Vitamine C draagt bij tot de normale werking van het immuunsysteem » of « Calcium is nodig voor de instandhouding van normale botten ».
 

Aankopen op het internet

Wees bijzonder waakzaam als u producten via het internet koopt: deze producten kunnen vervalst zijn of stoffen bevatten die uw gezondheid in gevaar kunnen brengen, vooral wanneer ze niet aan de Europese normen voldoen. Zo zouden  bepaalde producten voor sporters, die via het internet verkocht worden, bijvoorbeeld verboden anabole steroïden kunnen bevatten die niet opgenomen zijn in de ingrediëntenlijst.  
Check voor voedingssupplementen en verrijkte voedingsmiddelen op voorhand of het product minder dan vijf jaar geleden genotificeerd of geactualiseerd werd.
Controleer ook of de volledige samenstelling van het product en de gebruiksaanwijzing ervan op de website aangegeven is en ga na of de firma die het product in de handel brengt, duidelijk geïdentificeerd is. 
De goede praktijken van de FOD Economie vormen een nuttige tool voor alle aankopen op het Internet: https://economie.fgov.be/nl/themas/online/elektronische-handel/e-shop-defense/goede-praktijken

 

Wat moet u doen als u een probleem ondervindt met een voedingssupplement of een verrijkt voedingsmiddel?

Indien u een probleem met uw gezondheid ondervindt en u vermoedt een verband met het nemen van een voedingssupplement, raadpleeg dan uw arts. Vermeld steeds welke producten u inneemt en wanneer het probleem is opgetreden.
U kunt ook steeds contact opnemen met het Antigifcentrum op het nummer 070 245 245, bijv.  wanneer iemand teveel van een bepaald product heeft ingenomen of , wanneer een kind het toevallig heeft ingenomen.
Indien u voor een bepaald voedingssupplement of verrijkt voedingsmiddel een klacht wil indienen, kunt u dit doen via het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen, het FAVV.
Op de website van het Voedselagentschap kunt u ook de lijst van de voedingsmiddelen vinden waarvoor een probleem geïdentificeerd werd.