Wettelijk kader en controle voor de mobiele telefoons

Regels opgelegd door Europa

Mobiele telefoons maken gebruik van radiogolven. Daarom vallen ze onder de Europese R&TTE-richtlijn 1999/5/EG (R&TTE staat voor ‘Radio and Telecommunications Terminal Equipment’). De producent moet aantonen dat zijn producten voldoen aan de minimale vereisten van deze richtlijn, die zich toespitsen op veiligheid, elektromagnetische compatibiliteit en doelmatig gebruik van het frequentiespectrum.

Zo moet de producent zijn producten testen om zeker te zijn dat ze voldoen aan alle criteria. De grenswaarden en meetprocedure zijn beschreven in de Europese standaard EN 50360 geharmoniseerd onder de R&TTE richtlijn. Deze standaard kan geraadpleegd worden bij het Belgisch Instituut voor Normalisatie.

De wetenschappelijke basis voor het vastleggen van de grenswaarden om de gezondheid te beschermen tegen effecten van elektromagnetische straling zijn de aanbevelingen van de ICNIRP (International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection). Volgens de ICNIRP mag het stralingsabsorptietempo (SAT) ten gevolge van elektromagnetische straling bij de blootstelling van het hoofd niet hoger zijn dan 2 W/kg, gemiddeld gedurende 6 minuten en voor 10 gram weefsel. Deze grenswaarde geldt ook voor de mobiele telefoons en dient ervoor om het hoofd te beschermen tegen thermische belasting.

Over radiogolven is immers bekend dat ze geabsorbeerd worden door het lichaam. Dat wil zeggen dat de elektromagnetische energie van radiogolven in het lichaam wordt omgezet in warmte. Dit noemt men het thermisch effect. Omdat telecommunicatie- en radioapparatuur moeten voldoen aan de normen zoals beschreven in de R&TTE-richtlijn, bestaat hiervoor geen gevaar.

Regels in België

Een bijzonder aandachtspunt is het gebruik van de gsm door kinderen. Vanaf 1 maart 2014 gelden er in België speciale regels voor de verkoop van gsm’s en de reclame voor kinderen.

Daarnaast gelden er vanaf diezelfde datum ook speciale regels om de consument te informeren over de SAT-waarde: hierover komt u meer te weten op deze pagina (onder de titel “Waar vind ik de SAT-waarde van een gsm?”).

Wat is een SAT-waarde?

De grootheid die wordt gebruikt om de warmteopname te beoordelen, is het Specifieke Absorptietempo (in het Engels ‘Specific Absorption Rate’, SAR) dat in watt per kilogram (W/kg) wordt uitgedrukt. De SAT-waarde beschrijft in feite de snelheid waarmee de energie van radiogolven wordt opgenomen in het lichaam.

Voor elk gsm-model moet de producent de SAT-waarde meten. Enkel draadloze apparaten met een laag gemiddeld vermogen (kleiner dan 20 mW ) zijn vrijgesteld van de SAT-metingen (zoals bijvoorbeeld een Bluetooth-apparaat).

De meetprocedure is gestandaardiseerd en verloopt als volgt:

Een te testen mobiele telefoon wordt aan het oor van een nephoofd bevestigd. Dat nephoofd is gevuld met een vloeistof die dezelfde elektrische eigenschappen heeft als menselijke weefsels. Binnen het nephoofd worden meetapparaten (sondes) geplaatst die de verdeling van het elektrisch veld geproduceerd door de gsm meten. Op basis van deze metingen wordt de SAT-waarde berekend.

Geeft de SAT-waarde de werkelijke blootstelling weer?

Omdat de norm heel nauwkeurig de meetprocedure omschrijft, gaat elk laboratorium op dezelfde manier te werk. Dat maakt de meetresultaten reproduceerbaar en betrouwbaar, binnen de marge van de meetonzekerheid. Maar dat wil niet zeggen dat de SAT-waarde die men in de test krijgt, met de werkelijke blootstelling overeenkomt. Tijdens de test zendt de gsm immers aan zijn maximaal vermogen uit. Maar in de praktijk is het zendvermogen variabel. Een gsm past zijn zendvermogen namelijk automatisch aan in functie van de ontvangstkwaliteit: een betere ontvangst betekent een kleiner zendvermogen.

Ook de manier waarop men zijn gsm gebruikt (met een oortje, of berichten verzenden in plaats van te bellen) heeft een invloed op de werkelijke blootstelling, d.w.z. de werkelijke SAT-waarde. Deze kan daardoor tot duizend keer kleiner zijn dan de SAT-waarde verkregen in de test.

Waar vind ik de SAT-waarde van een gsm?

U vindt de SAT-waarde van een gsm of smartphone terug in de gebruiksaanwijzing of op de website van de fabrikant. Vanaf 1 maart 2014 is het verplicht om de SAT-waarde van mobiele telefoons te vermelden op elke plaats waar ze verkocht worden. U zal de SAT-waarde vanaf dan dus niet alleen in de winkel terugvinden, maar ook bij verkoop op afstand, via internet. Dit wordt geregeld door het Koninklijk Besluit betreffende de beschikbaarheid van consumenteninformatie over het specifieke absorptietempo van mobiele telefoons en betreffende de reclame voor mobiele telefoons. Meer weten? Neem een kijkje in onze lijst van veelgestelde vragen.

De SAT-waarde van mobiele telefoons die beschikbaar zijn op de markt ligt meestal tussen 0,2 en 1,6 W/kg. De meest voorkomende SAT-waarden liggen rond 0,8 - 0,9 W/kg. Een lijst van de SAT-waarden vindt u ook op de websites van het Mobile Manufacturers Forum en van het Duitse ‘Bundesamt für Strahlenschutz’, BFS.  In de figuur ziet u de spreiding van de SAT-waarden volgens de lijst van BFS (2008).

De controle op de naleving van de voorgaande reglementeringen wordt uitgevoerd door de FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie en de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu.