Bekwame helper

Overzicht

1. Wie kan bekwame helper worden?
2. Wat zijn de voorwaarden die je moet respecteren?
3. Welke verstrekkingen kan een bekwame helper uitvoeren?
4. Wat is de rol van de arts en verpleegkundige bij de toelating van een bekwame helper?
5. Tijdelijke en/of uitzonderlijke omstandigheden
6. Link naar de regelgeving
7. FAQ  

1. Wie kan bekwame helper worden?

Elke persoon die tijdens het werk of vrijwilligerswerk* buiten een zorginstelling, wil zorgen voor personen die bepaalde verpleegkundige verzorging moeten krijgen, kan bekwame helper worden. Bijvoorbeeld:

• Een leerkracht op school
• Een leider van de jeugdbeweging op kamp
• Een kinderverzorger in een kinderdagverblijf
• Een gezinshulp aan huis
• ...

Je mag niemand verplichten om bekwame helper te worden. Ook een arts of verpleegkundige is niet verplicht bepaalde handelingen te delegeren.

* Met vrijwilligerswerk bedoelen we de activiteit zoals beschreven in de vrijwilligerswet van 2005. Het gaat om activiteiten die je voor een organisatie uitvoert. Activiteiten in privé- of familieverband horen hier niet bij. Lees meer op Vlaanderenvrijwilligt.be.

2. Wat zijn de voorwaarden die je moet respecteren?

DE PATIENT:

• De patiënt bevindt zich buiten een zorgvoorziening of woonzorgcentrum
• De patiënt bevindt zich in een stabiele klinische situatie
• ​De patiënt, of diens wettelijk vertegenwoordiger, geeft schriftelijke toestemming

DE PERSOON DIE DE ZORG OVERDRAAGT:

• De delegerende zorgverstrekker moet een arts, een verpleegkundige verantwoordelijke voor algemene zorg (VVAZ) of een basisverpleegkundige zijn
• De delegerende zorgverstrekker heeft de situatie en gezondheidstoestand van de patiënt geëvalueerd voor dat hij/zij toelating geeft, en voorziet regelmatig in een nieuwe evaluatie
• De delegerende zorgverstrekker bepaalt welke technische verpleegkundigen verstrekkingen de bekwame helper kan uitvoeren

DE BEKWAME HELPER:

• De bekwame helper kan de handelingen uitvoeren die worden gedelegeerd. De bekwame helper heeft hiervoor de nodige opleiding of instructie ontvangen om die correct en veilig uit te voeren.
• De bekwame helper moet de ontvangen informatie geheimhouden. De vrijwilligheid is gewaarborgd. Het mag geen plicht zijn om bekwame helper te worden en te blijven. Weigert iemand met een arbeidsovereenkomst om verpleegkundige verstrekkingen als bekwame helper uit te voeren? Dan mag die daarvan geen nadelen ondervinden op het vlak van de voorwaarden rond loon, arbeid en tewerkstelling. Indien de bekwame helper wordt tewerkgesteld op grond van een arbeidsovereenkomst en de technische verstrekkingen uitoefent omwille van zijn/haar tewerkstelling bij een werkgever, wordt een kopie van het document dat de toestemming bevat van de arts, VVAZ of basisverpleegkundige, bezorgd aan en bewaard bij de werkgever.

DE HANDELINGEN:

• Dit zijn technische verpleegkundige verstrekkingen die de patiënt als gevolg van zijn jonge leeftijd of fysieke of psychologische beperking, niet (meer) zelf kan uitvoeren.
• Dit zijn verstrekkingen die je aan een bekwame helper mag delegeren (of overdragen).

3. Welke verstrekkingen kan je als bekwame helper uitvoeren?

Een bekwame helper mag, met toestemming van een arts of verpleegkundige, welomlijnde verpleegkundige verstrekkingen stellen. Dat kan bijvoorbeeld op een school, in een kinderdagverblijf, in een dagcentrum, in een instelling voor personen met een handicap, op kamp of thuis. Het gaat daarbij om taken zoals:

• Insuline toedienen aan een persoon met diabetes.
• De urinezak legen.
• …

Ontdek alle handelingen die bekwame helpers mogen stellen

Opgelet! Sommige eenvoudige handelingen die tot het dagelijkse leven behoren, kan je uitvoeren buiten het kader van de bekwame helper. Denk aan bepaalde hygiënische zorgen of het toedienen van medicatie.  Dit zijn de Activiteiten van het Dagelijks Leven (ADL). Meer informatie over dit kader en over de voorwaarden vind je hier. 

Opgelet! Sommige handelingen zijn te ingewikkeld of gevaarlijk om toe te vertrouwen aan een bekwame helper, zoals behandelingen van het ademhalings- en bloedsomloopstelsel bijvoorbeeld. Die moeten door een zorgverstrekker uitgevoerd worden. 

4. Wat is de rol van de arts en verpleegkundige bij de toelating van een bekwame helper?

De huisarts of verpleegkundige geeft toestemming aan de bekwame helper na onderzoek van de gezondheidstoestand van de patiënt, en bepaalt wat de bekwame helper wanneer mag doen. De toestemming geldt voor één patiënt.
De zorgverstrekker gaat na of de bekwame helper over de nodige vaardigheden beschikt om de verstrekkingen correct en veilig uit te voeren. De zorgprofessional bepaalt of de handelingen die de bekwame helper moet stellen een instructie of opleiding vereisen. Als dat nodig is, voorziet de verstrekker zelf de nodige opleiding voor de bekwame helper.

• Is een opleiding vereist? Dan wordt toestemming gegeven aan één bekwame helper, met naam aangeduid.

• Is een instructie vereist? Dan wordt de toestemming niet ingeperkt tot één bekwame helper, met naam aangeduid.

De verstrekker reikt een document met de toestemming uit aan de bekwame helper. Dit document bevat volgende onderdelen:

• Identiteit van de patiënt;
• In geval van delegatie via opleiding: de identiteit van de persoon aan wie toestemming is verleend;
• De toegestane technische verstrekking(en);
• De duur van de toestemming;
• Eventuele aanvullende voorwaarden en waarschuwingscriteria die de arts, verpleegkundige (vvaz) of de basisverpleegkundige voor de uitvoering van de verstrekkingen heeft vastgesteld;
• De praktische voorwaarden van overleg tussen de bekwame helper en de verstrekker die de toelating heeft gegeven.

5. Tijdelijke en/of uitzonderlijke omstandigheden

In bepaalde tijdelijke of uitzonderlijke omstandigheden mag een bekwame helper nog meer handelingen stellen, als die een opleiding gevolgd heeft en met toestemming van een zorgprofessional.

Er bestaan drie types van tijdelijke en/of uitzonderlijke omstandigheden:

1. De patiënt verlaat tijdelijk en/of uitzonderlijk de verblijfplaats of instelling.
2. De gebruikelijke mantelzorger kan tijdelijk en/of uitzonderlijk de nodige handelingen niet stellen en de arts/verpleegkundige van de patiënt kan de zorg niet op zich nemen.
3. Een technische handeling kan niet worden gepland of uitgesteld, waardoor de gebruikelijke zorgverlener deze niet op het gepaste moment kan stellen.

Voorbeelden:

• Bewoners van een woonzorgcentrum die op uitstap gaan.
• Kinderen die toezicht of behandeling nodig hebben en overdag op school verblijven.
• Mensen met een verstandelijke of lichamelijke beperking die overdag in een dagcentrum verblijven, maar thuis overnachten.
• Personen die toezicht of een chronische behandeling nodig hebben en op kamp of op vakantie gaan.
• ...

In deze gevallen kunnen de arts, de verpleegkundige verantwoordelijk voor algemene zorg of de basisverpleegkundige niet aanwezig zijn om de verpleegkundige handeling uit te voeren.  Dan delegeren ze de handeling uitzonderlijk aan de bekwame helper, nadat die een opleiding kreeg. 

6. Link naar de regelgeving

• Wet bekwame helper
• Wet bekwame helper overlegprocedure
• KB Bekwame helper
• KB Activiteiten van het dagelijkse leven (ADL)

7. FAQ

Raadpleeg de lijst met veelgestelde vragen.