Wat zijn VOS? Vluchtige Organische Stoffen (VOS) zijn een verzameling stoffen die tot verschillende chemische families behoren. Het enige punt dat ze gemeenschappelijk hebben, is dat ze bij kamertemperatuur snel verdampen. Ze zijn namelijk samengesteld uit koolstof en waterstof.
Ze kunnen van:
• antropogene oorsprong: afkomstig van raffinage, de verdamping van organische oplosmiddelen, niet-verbrande gassen enz.;
• natuurlijke oorsprong: emissies door planten of bepaalde gistingen
zijn.
Naargelang van het geval zijn ze sneller of trager biologisch afbreekbaar door bacteriën en schimmels, en zelfs door planten, of afbreekbaar door UV of door ozon. Door het vluchtige karakter ervan kunnen ze zich dichtbij of ver van hun emissieplaats verspreiden.
Ze kunnen dus directe en indirecte effecten hebben. Ze zijn, samen met stikstofoxiden, precursoren van troposferische ozon en ook van broeikasgassen.
Wat is de impact van VOS op de gezondheid?
De totale VOS zijn een indicator voor de organische vervuiling van het binnenmilieu. Maar in tegenstelling tot wat algemeen aangenomen wordt, hebben VOS in hun geheel geen rechtstreeks effect op de gezondheid.
• Het zijn in de eerste plaats de effecten van de individuele stoffen die onderzocht moeten worden. Sommige zijn problematischer dan andere. Sommige zijn bij gewone concentraties in de binnenlucht ongevaarlijk (ethanol), sommige hebben effecten op de luchtwegen (formaldehyde), andere zijn allergeen (limoneen), nog andere zijn kankerverwekkend (benzeen, formaldehyde), ... Voor elk van de stoffen van de familie van de VOS is dus een evaluatie van de specifieke risico’s noodzakelijk.
• Het « cocktaileffect » van sommige verbindingen van stoffen die in het milieu aanwezig zijn, mag niet worden verward met het effect van VOS in het algemeen. Een mengsel van verontreinigende stoffen afkomstig uit verschillende bronnen kan immers een nefast effect hebben op het milieu of de gezondheid, terwijl de individuele stoffen als men ze afzonderlijk neemt, die effecten niet hebben. Maar het gaat niet per se om verbindingen van VOS onderling. Zo wordt bijvoorbeeld het effect van deeltjes op de longen verergerd door de aanwezigheid van formaldehyde (dat een VOS is).
De voornaamste VOS waarop men in het binnenmilieu moet letten
• (+/-) alfa-pineen: deodorant, huisparfum, etherische oliën, onderhoudsproducten
• 1,4-dichloorbenzeen: mottenbestrijdingsmiddelen, deodorant, mollenbestrijdingsmiddelen
• 1,1,1-trichloorethaan: lijm
• 1,2,4-trimethylbenzeen: olie-oplosmiddel, brandstoffen, teer, vernis
• 1-methoxy-2-propanol: lak, verf, vernis, zeep, cosmetica
• 2-butoxyethanol: verf, vernis, schimmelwerende middelen, onkruidverdelgers, houtbehandeling, kalfatering met silicone
• 2-ethoxyethanol: verf, lak, vernis
• 2-ethoxyethyl acetaat: niet-gekende bronnen
• 2-ethyl-1-hexanol: waterige oplosmiddelen
• Benzeen: brandstoffen, sigarettenrook.
• Butyl-acetaat: parket, oplosmiddelen
• Cyclohexaan: verf, vernis, lijm
• Decaan: white spirit, vloerlijm, was, houtvernis, vloer, vast tapijt, tapijt
• Ethylbenzeen: brandstoffen, was
• Formaldehyde (6.2.2.5): houten platen, multiplexplaten, detergenten, verf, textiel, doe-het-zelfproducten, rook van kaarsen/wierook, gasfornuis, extra verwarming op gas of olie, tabaksrook, lijm, polyurethaan-isolatiemateriaal, … Formaldehyde is een ubiquitaire verbinding, die overal terug te vinden is.
• Isopropyl-acetaat: niet-gekende bronnen
• Limoneen: deodorant, huisparfum, etherische oliën, was, vloerreinigers
• m/p-xyleen en o-xyleen: verf, vernis, lijm, insecticiden
• Styreen: plastic materiaal, isolatiemateriaal, brandstoffen, sigarettenrook
• Tetrachloorethyleen: droogkuis, vast tapijt, tapijt
• Tolueen: verf, vernis, lijm, inkt, vast tapijt, tapijt, kalfatering met silicone, benzinedamp
• Trichloorethyleen: verf, vernis, lijm, metaalontvetter
• Undecaan: white spirit, vloerlijm, was, houtvernis, vloerreinigers